Экономикалық ілімдер тарихы. Коллектив авторов
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Экономикалық ілімдер тарихы - Коллектив авторов страница 11
Соңғы зерттеушілер меркантилизмнің, соның ішінде активті сауда балансы концепциясының теориялық әлсіздігін көрсетті. XVII ғасырдың ортасында-ақ кейбір сұңғыла экономистер мемлекетке бағалы металдардың әкелінуі ішкі бағаның өсуіне, импорттың азаюына, мемлекеттен капиталдың шығарылуына әкеліп, біртіндеп сыртқы сауданың оң балансынан түсетін ұтымды жоятындығын түсінді. Сол уақыттағы әдебиеттерді талдау көптеген меркантилистердің активті сауда балансы мен инфляция арасындағы байланысты нақты түсінгендігін көрсетеді. Мысалы, Т Мен: «Империядағы ақшаның көптігі отандық тауардың бағасының өсуіне алып келетінімен бәрі келіседі» деп жазды және бұл оның өз жорамалдарына қарамақайшы пікір. Мұндай жағдайда меркантилистер неліктен елдегі ақшаның көбеюі үшін алаңдаған? Дж.Кейнстің түсіндіруі бойынша, мемлекетке алтынның көптеп енуі пайыз мөлшерлемесін төмендетеді және сол арқылы инвестицияларды, өндіріс көлемін және жұмысбастылықты ынталандырады. Бұл жағдай қысқа уақыт мерзіміне қатысты дұрыс және Кейнс оны «меркантилизмдегі ғылыми ақиқаттың дәні» деп атаған.
Кейнстен басқа тарихи мектеп өкілдерінің еңбектерінде де меркантилизм жоғары дәрежеде бағаланды, олардың пікірінше, меркантилизм ұлттық автаркияға қол жеткізу және мемлекеттік биліктің күшеюі үшін қажет.
Теориялық әлсіздігіне қарамастан, меркантилизм экономика ғылымы және тәжірибесінің дамуында маңызды рөл атқарды: тұңғыш рет зерттеудің нысаны ретінде ерте (мануфактуралық) кезеңдегі капиталдық қарым-қатынастар болды; кейінгі меркантилизм халықаралық еңбек бөлінісіне, экспортқа негізделген өнеркәсіптің дамуына, делдалдық саудаға себепші болды.
Әдебиеттер:
1. Вебер М. Протестантская этика и дух капитализма. – В кн. Избранные произведения. – М., 1990.
2. Экономикалық ілімдер тарихы: _]қу құралы. / Р. Елемесовтың редакциялауымен шығарылды. – Алматы: «Қазақ университеті», 1997 – 152 б.
3. Экономикалық ілімдер тарихы: жоғары оқу орындарына арналған оқулық / Ө.Қ. Шеденов, Б.А. Жүнісов, Ү.С. Байжомартов, Ғ.М. Мүсіров. – Алматы-Ақтөбе: А-Полиграфия, 2006. – 314 б.
4. Всемирная история экономической мысли: В 6 т. Т. I. – М., 1987. – 606 с.
5. Ядгаров Я.С. История экономических учений: учебник. – 4-е изд., перераб. И доп. – М.: ИНФРА-М, 2009. – 480 с.
6. http://gallery.economicus.ru
Түйін сөздер: протекционизм, ақша балансы, кольбертизм саясаты, халықаралық еңбек бөлінісі, делдалдық сауда.
Бақылау сұрақтары:
1. Меркантилизмнің теориялық негіздері қандай?
2. Неліктен меркантилистердің зерттеу нысаны айналыс саласы болған?
3. Меркантилизмнің дамуындағы негізгі кезеңдеріне сипаттама беріңіз.
4. Меркантилизмнің