юллар, күперләр төзү һәм ремонтлау, минасызландыру, хәрби частьларга төрле җиһаз, азык ташу белән шөгыльләнә.
1943 елның 1 сентябрендә төзелгән отчётта эшче батальоннар түбәндәге санда-күләмдә була:
– 18 нче Идел-татар төзелеш батальоны (командиры – майор Деккерт) Көнчыгыш фронтта була;
– Варшава янындагы 522 нче тәэминат батальонында 3411 кешедән 1061 е Идел буе татарлары тәшкил итә;
– 2 нче төрки эшче батальонында барлыгы 7144 кеше, күпчелеге төркестанлылар, шул исәптән дүрт татар ротасы, 2274 кеше исәпләнә;
– 3 нче төрки эшче батальонында 6153 кешедән Львовта өч татар ротасы булып, аларда 637, 860, 982 кеше исәпләнә.
Күренүенчә, бу батальоннар сан ягыннан бик зур була, соңрак аларны «Төрки эшче бригадалары» дип атыйлар. Барлык батальоннарның командиры итеп полковник Боллер куела.
1943 елның көзендә Көнчыгыш легионнар командалыгы Франциягә күчә. Эшче батальоннар төзү штабы да таратыла. Аның карамагындагы сигез татар ротасы төрле эшче батальоннарына, янә Минск янындагы төзелеш роталарына бирелә.
Хайнц Унглаубе хатирәләрендә татар эшче батальоннарында барлыгы 10 меңнән артык кеше булуы әйтелә. Алар бик начар коралланганнар, Кызыл Армия һөҗүме вакытында алар Краков янында бик тиз таралып бетәләр һәм совет әсирлегенә эләгәләр.
КӨНЧЫГЫШ ЛЕГИОННАРЫ КӨНЧЫГЫШ СУГЫШ ХӘРӘКӘТЛӘРЕНДӘ
Немецларның Көнчыгыш легионнары оештырып, үзләренә хезмәт иттерү буенча өметләре тулысынча акланмый. Әмма алар өлешләтә булса да максатларына ирешәләр.
1941 елның ноябрендә, әле Көнчыгыш легионнар төзелгәнче, 444 нче төрки батальоны Перекопта һәм Днепр тамагында сугыш хәрәкәтләрендә катнаша. 1942 елның җәендә «Бергман» («Горец») батальоны фронтка җибәрелә һәм 1943 елның көзендә Кырым тирәсендә сугышта катнаша. Герман командалыгы аның Кырым ярымутравындагы уңышларын билгеләп үтә.
Герман чиновникларының берсе частьларда тикшерү эшләре белән йөри һәм Көнчыгыш фронтта һәр хәрби берләшмәдә 10–15 процент Көнчыгыш легиончылары булуын билгеләп үтә.
Өч Төркестан батальоны Сталинград юнәлешендә сугышларда катнаша. Аларның күпчелеге һәлак була. Шушы ук легионның алты батальоны Берлин оборонасында катнаша.
1942–1943 елларда немецларның Кавказны яулап алу өчен барган сугышларда алты Төркестан, өч Төньяк Кавказ, биш Азәрбайҗан, дүрт Грузин, ике Әрмән батальоны катнаша.
836 нчы Төньяк Кавказ батальоны Харьков янындагы сугышларга җибәрелә. Азәрбайҗан батальоннары 1944 елның сентябрь-октябрь айларында Варшава восстаниесен бастыруда катнаша.
1942 елның сентябреннән 1943 елның гыйнварына кадәр «А» һәм «Б» Армияләр группасы зонасында төрле хәрби подразделениеләрдә Көнчыгыш легионнарының кыр батальоннары катнаша.
Туапсе юнәлешендә ике Төркестан, бер Грузин, Төньяк Кавказ, Әрмән батальоны, Нальчик һәм Моздок юнәлешендә ике Азәрбайҗан, берәр Грузин һәм Әрмән батальоны катнашуы билгеле.
«А»
