Katolik Prusak Nazista. Adam Wielomski

Скачать книгу

która odeprze zagrożenie komunistyczne wszelkimi dostępnymi sposobami, bez ewaluacji, czy sposoby te są zgodne z prawem i moralnością czy też nie. Mówiąc już bardzo skrótowo: należy ustanowić dyktaturę, która przemocą odeprze niebezpieczeństwo ze strony niemieckich rewolucjonistów.

      Dyktaturę należy odczytywać jako ważny głos katolickiego konserwatysty w sprawie środków, jakimi świeżo ustanowiona Republika Weimarska – czyli pokonane w I wojnie światowej Niemcy, mocno osłabione, pozbawione władzy cesarskiej i wyposażone w chwiejny ustrój – winna walczyć z zagrożeniem komunistycznym. Dyktatura w nowo powstałej republice to proteza autorytarnej władzy cesarskiej. Jako pierwszy publicznie scharakteryzował w ten sposób poglądy polityczne Carla Schmitta znany prawnik (światopoglądowo liberalny katolik, odrzucający ideę państwa konfesyjnego) Richard Thoma, opisując jego krytykę parlamentaryzmu i pochwałę dyktatury. Tenże liberalny profesor prawa stwierdza, że w Schmittiańskiej teorii prawno–politycznej kryje się niewyrażone wprost przekonanie, że sojusz między nacjonalistycznym dyktatorem i Kościołem katolickim może być realnym rozwiązaniem, które doprowadzi do definitywnej restauracji porządku, dyscypliny i hierarchii229.

      W literaturze współczesnej podobnie ujmuje problem Nicolaus Sombart, piszący, że cała myśl prawno–polityczna Schmitta to jedna wielka reakcja na porażkę 1918 roku, upadek cesarstwa i rzekomo niesprawiedliwe postanowienia Traktatu Wersalskiego, pozbawiające Niemcy 15% terytorium, narzucające im spłatę reparacji wojennych i niweczące marzenia o stworzeniu imperium. Sombart pisze, że „centralnym, egzystencjalnym tematem jego życia są Niemcy cesarskie” i „katastrofa 1918 roku ”230. Identycznie argumentuje francuska badaczka Sandrine Baume: „Generalna orientacja doktryny Schmittiańskiej jest łatwa do wyjaśnienia za pomocą traumy politycznej po I wojnie światowej i po upadku cesarstwa”231. Rüdiger Altmann słusznie więc nazywa Schmitta mianem „analityka interim”, pomiędzy upadłym cesarstwem a nową formą polityczną, która jeszcze nie powstała232.

      4. Teologia polityczna233

      Zaraz po publikacji Romantyzmu politycznego Carl Schmitt dostaje etat profesora prawa na uniwersytecie w prowincjonalnym katolickim mieście Greifswald (1921), a rok później w nadreńskim Bonn (1922). W czasie pracy na tych uczelniach pisze dwie niewielkie, ale bardzo głośne prace z zakresu stosunków pomiędzy religią a polityką, a mianowicie Teologię polityczną (1922) oraz Rzymski katolicyzm i polityczną formę (1923). Książki te należy potraktować nie tylko jako rozprawki naukowe, lecz również jako wyraz jego sympatii dla katolicyzmu politycznego, a szczególnie dla partii Zentrum.

      Teologia polityczna (1922) przyniosła Schmittowi wielki rozgłos. To w niej stworzył i rozpropagował tytułowe pojęcie we współczesnej literaturze politologicznej. Ta krótka rozprawka stanowi jeden z najważniejszych głosów polemicznych z dominującym na niemieckich uniwersytetach na przełomie XIX i XX wieku pozytywizmem metodologicznym, zakładającym programową neutralność badacza wobec religii, co oznaczało praktycznie przymus przyjęcia postawy agnostycznej234. Symbolem tej metodologii w nauce niemieckiej był wtenczas Max Weber, którego Schmitt był przecież, przez krótki czas, seminarzystą235.

      Rozprawa o Teologii politycznej stanowi polemikę z agnostyczną i liberalną metodologią Webera, rozdzielającą fakty od wartości i uzależniającą rozwój idei od warunków społecznych236, jak również i z socjologią marksistowską przyznającą prymat ekonomii (baza) nad religią, ideologiami i prawem (nadbudowa). Schmitt ogłosił bowiem, że to nie ekonomia, nie uwarstwienie społeczne, lecz religia warunkuje ludzkie spojrzenie na świat, przede wszystkim na instytucje polityczne i prawo237.

      Pracując na niemieckim uniwersytecie w warunkach pozytywistycznego reżimu metodologicznego, młody katolicki konserwatysta nie mógł sobie pozwolić na otwartą deklarację swojego religijnego spojrzenia na świat. Postawa taka uznana zostałaby za zaangażowaną, a więc nienaukową. Badacz mógł jednak skupić się na mierzalnym wpływie religii na politykę i prawo, o ile nie będzie zajmował otwartego stanowiska w kwestii prawdziwości samej wiary. Czyli panujący reżim metodologiczny pozwalał badać fakty społeczne, o ile naukowiec unikał deklaracji aksjologicznych. Dlatego Schmittiańskie skupienie się na problematyce wpływu religii i teologii na politykę należy interpretować jako zawoalowaną deklarację o charakterze religijnym, w dodatku (skrycie) polemiczną w stosunku do królującego weberyzmu i marksizmu238.

      Kwestia religijna musiała być dla Carla Schmitta ważna w tym okresie, ponieważ tematyce wpływów chrześcijaństwa na naukę o państwie poświęcił liczne prace: Widzialność Kościoła (Die Sichtbarkeit der Kirche. Eine scholastische Erwägung, 1917), Teologię polityczną (1922), Rzymski katolicyzm i polityczną formę (1923), a także obszerne partie dwóch znanych nam już rozpraw: Romantyzmu politycznego (1919) i Dyktatury (1921). Liczba i obszerność tych tytułów pozwala stwierdzić, że we wczesnym okresie działalności naukowej niemiecki konserwatysta był dosłownie zafascynowany aspektem racjonalno–organizacyjnym Kościoła katolickiego (eklezjologia, dogmaty), w którym widział źródło nowożytnej nauki o prawie publicznym i o państwie239.

      Czym jest teologia polityczna? Schmitt nigdy sam precyzyjnie tego terminu nie zdefiniował240. W pierwszym zdaniu 3 rozdziału Teologii politycznej pisze jednak słowa, które służą badaczom do odtworzenia takiej definicji: „Wszystkie istotne pojęcia z zakresu współczesnej nauki o państwie to zsekularyzowane pojęcia teologiczne”241. Jest to podstawowa wskazówka, jak należy rozumieć ten termin: jako teorię analogii pomiędzy pojęciami teologicznymi a tymi, które dotyczą nowoczesnej nauki o państwie (niem. termin Staatslehre). Problematyka zdefiniowania, czym jest i co mieści się w zakresie teologii politycznej, posiada znaczącą literaturę przedmiotu, gdyż kwestia ta wywołuje żywe dyskusje pośród badaczy. Dzieje się tak z tego powodu, że jedni z nich przyjmują w tym względzie stanowisko ortodoksyjnie Schmittiańskie242, podczas gdy inni dokonują rozszerzających interpretacji tego pojęcia, próbując dowieść, że w zakresie jej zainteresowań mieści się całokształt relacji pomiędzy wiarą, religią i kościołami a polityką243. Autor niniejszej pracy zgadza się z tymi pierwszymi badaczami, którzy stoją na stanowisku, że koncepcja ta polega na doszukiwaniu się tylko i wyłącznie analogii pomiędzy pojęciami teologicznymi a pojęciami ustrojowymi, aby ostatecznie wykazać, że nowożytne myślenie w nauce o państwie ma u swojego źródła myślenie za pomocą symboli religijnych. Schmitt sprzeciwiał się nazywaniu mianem teologii politycznej innych zjawisk politycznych niźli owe analogie244.

      W pismach Carla Schmitta z interesującego nas okresu znaleźć możemy kilka zasadniczych analogii wskazujących, że nowożytne pojęcia prawno–polityczne mają swoje źródło w teologii:

      1) Papież – suweren.

Скачать книгу