Wdziałem surdut, w kieszonkę kamizelki wsunąłem srebrny zegarek z dobrze widocznym łańcuszkiem. Aby wyglądać na emerytowanego kapitana, podczas rozmowy chętnie bawię się szylkretowym pudełeczkiem wypełnionym pastylkami lukrecjowymi, z portrecikiem kobiety brzydkiej, ale elegancko ubranej, po wewnętrznej stronie pokrywki; to niewątpliwie ukochana zmarła. Od czasu do czasu wkładam do ust pastylkę i przesuwam ją językiem, co pozwala mi mówić wolniej, temu zaś, kto mnie słucha, każe śledzić ruchy moich warg i nie zwracać większej uwagi na słowa. Chodzi o to, aby mieć wygląd osoby obdarzonej inteligencją niesięgającą średniej.
Wyszedłem z domu i skręciłem w rue Sauton, starając się nie zatrzymywać przed piwiarnią, z której od wczesnego ranka dolatywały niemiłe głosy kobiet upadłych.
Plac Maubert nie jest już tym niezwykłym miejscem, którym był jeszcze trzydzieści pięć lat temu, kiedy tu przybyłem. Roiło się tam wówczas od handlarzy utylizowanym tytoniem – ciętym grubo z niedopałków cygar i z pozostałości w fajkach oraz ciętym cienko z niedopałków papierosów; ten pierwszy za jednego franka dwadzieścia centymów za funt, ten drugi od jednego franka pięćdziesiąt do jednego franka sześćdziesiąt za funt (zajęcie to nie przynosiło jednak większego zysku i nie przynosi go nadal, bo wszyscy ci pomysłowi handlarze, pozbywszy się znacznej części zarobku w jakiejś knajpie, nie wiedzą, gdzie się w nocy przespać). Pełno było na placu również sutenerów, którzy wylegiwali się w łóżku przynajmniej do drugiej po południu, a resztę dnia spędzali paląc, oparci o ścianę, za przykładem wielu zacnych emerytów, aby jako psy pasterskie wkroczyć do akcji o zmroku. Nie brakowało złodziei zmuszonych okradać się wzajemnie, bo żaden lepiej sytuowany mieszczanin (z wyjątkiem może jakiegoś przyjezdnego próżniaka) nie ośmieliłby się tam przyjść. Ja byłbym dobrym łupem, gdybym nie chodził krokiem wojskowego, wywijając laską; zresztą miejscowi kieszonkowcy mnie znali, niektórzy kłaniali mi się nawet, tytułując mnie kapitanem – musieli myśleć, że jakimś sposobem należę do ich podejrzanego światka, a kruk krukowi oka nie wykole. Były też przywiędłe prostytutki, które gdyby jeszcze ładnie wyglądały, pracowałyby w brasseries à femmes, a teraz liczyły tylko na szmaciarzy, łobuzów i śmierdzących handlarzy utylizowanym tytoniem – ale ujrzawszy porządnie ubranego pana w lśniącym cylindrze, mogłyby się ośmielić i nawet chwycić cię za ramię, podchodząc tak blisko, że poczułbyś obrzydliwy zapach najtańszych perfum zmieszany z wonią potu. Takie przeżycie byłoby zbyt przykre (nie chciałem śnić o nich w nocy), kiedy więc widziałem, że któraś się zbliża, wprawiałem laskę w ruch obrotowy, jakbym chciał stworzyć wokół siebie strefę chronioną i niedostępną, co one pojmowały od razu, bo były przyzwyczajone do posłuszeństwa i dla kija żywiły respekt.
W tym tłumie kręcili się także wywiadowcy prefektury policji, werbując swoich mouchards, czyli konfidentów, lub zbierając w locie cenne informacje o przygotowywanych łotrostwach, o których jeden złoczyńca mówił drugiemu zbyt głośnym szeptem w przekonaniu, że jego głos zginie w ogólnym hałasie. Szpicli rozpoznawało się jednak natychmiast, bo mieli strasznie zakazane gęby. Tylko oni wyglądali na łotrów, żaden prawdziwy łotr na takiego nie wygląda.
Teraz po placu Maubert jeżdżą nawet tramwaje, człowiek nie czuje się już jak u siebie w domu. Są tam jednak jeszcze osobnicy, którzy mogą się przydać, trzeba tylko umieć ich rozpoznać. Stoją na rogach, w drzwiach kawiarni Maître-Albert albo w jednej z przyległych uliczek. W każdym razie Paryż nie jest już taki jak kiedyś, odkąd z każdego kąta widać w oddali ten szpikulec – wieżę Eiffla.
Dosyć, nie jestem sentymentalny, istnieją też inne miejsca, gdzie mogę zawsze znaleźć to, czego mi potrzeba. Wczoraj rano potrzebowałem mięsa i sera, znalazłem je jeszcze na placu Maubert.
Kupiłem ser i zatrzymałem się przed swoim sklepem mięsnym, bo zobaczyłem, że jest otwarty.
– Co to, otworzył pan we wtorek? – spytałem rzeźnika, wchodząc.
– Panie kapitanie, przecież dzisiaj środa – odpowiedział z uśmiechem.
Zmieszałem się i przeprosiłem. Dodałem, że z wiekiem traci się pamięć. On na to, że jestem nadal młodzieniaszkiem i że każdy może być trochę roztargniony, jeśli zbyt wcześnie się obudzi. Wybrałem mięso, zapłaciłem, nie wspominając nawet, że mógłby policzyć nieco taniej – to jedyny sposób na pozyskanie sobie szacunku sprzedawców.
W drodze powrotnej zastanawiałem się, jaki to właściwie jest dzień tygodnia. Wszedłem na piętro do sypialni, aby zdjąć wąsy i brodę, jak robię zwykle, kiedy mam być sam. Dopiero wtedy uderzyło mnie coś, co wydawało się nie na miejscu. Na wieszaku obok komody wisiał ubiór – sutanna, bez żadnej wątpliwości księża sutanna. Zbliżyłem się i spostrzegłem, że na komodzie leży peruka koloru kasztanowego, wpadającego prawie w blond.
Kiedy już zacząłem się zastanawiać, jakiego aktorzynę ostatnio gościłem, uświadomiłem sobie, że ja również występuję w masce, bo noszone przeze mnie wąsy i broda nie są przecież moje. Byłem więc kimś, kto przebiera się raz za zamożnego dżentelmena, a raz za duchownego? Dlaczego jednak zapomniałem zupełnie o tym drugim wcieleniu? A może z jakiegoś powodu (na przykład dlatego, że wisi nade mną nakaz aresztowania) maskowałem się za pomocą wąsów i brody, a jednocześnie udzielałem u siebie schronienia komuś, kto przebierał się za księdza? Jeśli jednak ten fałszywy ksiądz (prawdziwy nie nosiłby peruki) mieszkał ze mną, to gdzie sypiał, bo przecież w domu było tylko jedno łóżko. Zresztą może nie mieszkał u mnie, tylko z jakiegoś powodu schronił się tu wczoraj i zostawił swoje przebranie, sam zaś poszedł sobie Bóg wie dokąd robić Bóg wie co.
W głowie czułem pustkę. Wydawało mi się, że widzę coś, co powinienem pamiętać, lecz czego nie pamiętam, coś, co należało jakby do wspomnień innej osoby. Sądzę, że „wspomnienia innej osoby” są sformułowaniem właściwym. W tamtej chwili odnosiłem wrażenie, że jestem kimś innym, kto obserwuje siebie samego z zewnątrz. Ktoś obserwował Simoniniego, który nagle zdał sobie sprawę, że nie wie dokładnie, kim jest.
Spokój, zastanówmy się – powiedziałem sobie. Nie było nieprawdopodobne, że jako indywiduum, które pod pretekstem sprzedawania rupieci fałszuje dokumenty i mieszka w jednej z najbardziej podejrzanych dzielnic Paryża, udzielałem schronienia komuś wmieszanemu w nieczyste kombinacje. Nie wydawało mi się jednak normalne, że zapomniałem, kto to mógł być.
Poczułem, że muszę się zabezpieczyć; moje własne mieszkanie stało się nagle miejscem nieznanym, kryjącym może więcej tajemnic. Zacząłem je badać, jakby należało do kogoś innego. Po wyjściu z kuchni – na prawo sypialnia, na lewo salon ze swojskimi meblami. Pootwierałem szuflady biurka mieszczące moje narzędzia pracy: pióra, buteleczki z atramentami, białe jeszcze (lub żółte) kartki rozmaitego formatu i z różnych epok. Na regałach, oprócz książek, pudełka pełne moich dokumentów i stare tabernakulum z orzecha. Usiłowałem właśnie sobie przypomnieć, do czego służyło, gdy z dołu dobiegł mnie dźwięk dzwonka. Zszedłem po schodach, aby przepędzić natręta, ale zobaczyłem znajomą mi chyba staruszkę.
Powiedziała przez szybę:
– Przysyła mnie Tissot.
Musiałem więc ją wpuścić; Bóg wie dlaczego wybrałem sobie hasło takie, a nie inne.
Weszła i rozwiązała zawiniątko, które przyciskała do piersi. Ujrzałem ze dwadzieścia hostii.
– Ksiądz Dalla Piccola powiedział mi, że pana interesują.
Niespodzianie dla samego
