Ләкин бу юлы комиссия рәисе аңа тырнагы белән дә чиртми, бәндә үз омтылышыннан үзе абынып егыла һәм кара канга бата.
Кара канга…
Һәм кан катыш маңкасын йота-йота почмакка шуыша.
Кеше мескенлегенең иң гүзәл мизгеле!
Ә син ипләп кенә килеп аның җилкәсенә басасың.
Ә ул моны сизми.
Ул шуыша.
Акча ягына.
Ә син аның канлы маңка эчеп, аяк-кулларын кысла кебек итеп бер урында тапанганын ләззәтләнеп, бераз елмаеп карап торганнан соң, аз гына читкә китәсең дә калын табанлы күн итегең белән эченә тибеп чалкан әйләндерәсең. Һәм иң кызыгы башлана. Ул (куллары артка каерылган, аяклары тышауланган мәхлук) чалкан яткан килеш акча ягына шуыша.
Менә кайда кеше асылы!
Трибуналардан акыллы сүзләр сөйләгән адәм баласының чын йөзе менә кайда чагыла!
Акыллы китаплар язып, кешене әдәпкә, тәртипкә, уйланырга әйдәгән шәхеснең асылы менә кайда!
Әле ул гына да түгел, шул хәлендә чәбәләнгән бәндәнең чыраена үкчәң белән басасың. Ул тончыга. Ләкин тыелгысыз көч белән теге почмакка омтыла. Ә син үкчәң белән бөтерелеп, аның борынын чүпрәккә әйләндерәсең дә, күтенә тибеп аны кабат йөзтүбән капландырасың…
Хәзер ул кайда барырга да белмәс кебек.
Ләкин бәндә һаман шунда омтыла.
Акча исен ул борынсыз килеш тә сизә.
Акча исен бер иснәгән кеше аны мәңге-мәңге оныта алмый.
Ул почмакка кадәр барып җитә.
Ә син шунда теге акчаны кулыңа аласың да бәндәнең бугазына басасың.
– Бир! – дип үрелә ул.
– Юк! – дисең син.
– Бир!
– Юк!
Һәм шунда син аңа үз ихтыярыңны тагасың.
Ул риза булмый маташа.
– Гаиләң бар бит… – дисең тыныч кына, – Балаларың бар…
Һәм ул бирелә.
– Акчаны бир! – ди ул.
– Юк! – диең син.
– Бир!
– Юк!
– Зинһар өчен!
– Аягымны үпсәң генә бирәм…
Һәм ул, үбү урынына, үз канына баткан аягыңны акылыннан шашып ялый башлый…
Тик язучы башын күтәрмәде.
Төчкерде дә тынды.
Комиссия башлыгы бераз көтеп торды да, почмактан алып килеп, акчаны аңа кабат иснәтте.
Язучы тагын төчкерде.
Башын күтәрде.
Күзләрен ачты.
Комиссия башлыгына карады.
Елмайды.
Комиссия башлыгының арка үзәген салкын көйдереп узды. Мондый да мескен халәтендә елмайган, елмая алган кешене аның күргәне юк иде.
Ул почмакка төбәлде. Башлыкларының нәрсә уйлаганын сизгән тәртип сакчысы акчаны алып килеп кабат язучының борын астына сузды.
Язучы тагын төчкерде.
Тәртип сакчысы акчаны почмакка ыргытты.
Язучы
