polska w Wielkiej Brytanii, a także obywatele Rzeczypospolitej innych narodowości: Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie i Żydzi.
Zjazdy otrzymały liczne depesze od lotników i żołnierzy wileńskich i lwowskich.
Przypisy
1 Chodzi o Oświadczenie Rządu Radzieckiego o stosunkach polsko-radzieckich. Komunikat Radzieckiej Agencji Telegraficznej (TASS) z dnia 11 stycznia 1944.
2 Pol.: każdemu to, co mu się należy.
3 17 września 1939 najliczniejsza część polskich sił zbrojnych (ok. 250 000 żołnierzy, w tym: Front Północny gen. Dęba-Biernackiego, połączone armie „Kraków” i „Lublin” gen. Piskora i gen. Szyllinga, Front Południowy gen. Sosnkowskiego oraz zgrupowanie lwowskie gen. Langnera) znajdowała się między środkową Wisłą a Bugiem. Osobno, na zachodnim Polesiu, walczyła z Niemcami dwudywizyjna SGO „Polesie” gen. Kleeberga, a w pobliżu znajdowała się SGO „Narew” (dwie brygady kawalerii). Garnizon Warszawy i Modlina liczył ok. 100 000 ludzi, grupa armii gen. Kutrzeby – poniżej 150 000, wybrzeża broniło ponad 10 000 żołnierzy oraz Marynarka Wojenna.
4 W rzeczywistości od 11 września na terenach zamieszkanych przez ludność ukraińską zaczęło dochodzić do napadów na oddziały WP i polską ludność cywilną, krwawo zwalczanych przez oddziały milicji i wojska.
5 W Krzemieńcu przebywał jedynie personel MSZ oraz korpus dyplomatyczny. Rząd, po opuszczeniu Warszawy 7 września, przebywał w Łucku, skąd 14 września kontynuowano ewakuację w kierunku granicy rumuńskiej.
6 Związek Patriotów Polskich – działająca w latach 1943–1946 organizacja polityczna komunistów polskich w ZSRR.
Nowogródek
W ostatniej chwili
Artykuł wstępny w ostatnim „Robotniku” londyńskim, piśmie reprezentującym trzech ministrów w naszym rządzie, poświęcony jest stosunkowi Sowietów do Polski. Artykuł ten jest poważny i słuszny, z wyjątkiem dwóch zdań ostatnich, które są niezrozumiałe. Oto one:
Nieopatrzne wystąpienia zasilają propagandę sowiecką argumentami czy uchwałami kwestionującymi swobodę działania rządu.
Jak mogą „nieopatrzne wystąpienia” zasilać „propagandę sowiecką”… „uchwałami kwestionującymi swobodę działania rządu”? – Przede wszystkim jakiego rządu: naszego czy sowieckiego? Przecież propaganda sowiecka niczego nie uchwala, a tylko wykonuje dyrektywy swego szefa, a gdyby była ciałem wydającym uchwały, to w jakiż sposób takie uchwały mogłyby… „kwestionować” „swobodę działania” naszego czy sowieckiego rządu? Coś tu jest nie w porządku, widać, że wyjęzyczenie się przychodziło autorowi w tym miejscu z wielkim trudem, domyślamy się, że myśl, którą zamierzał wypowiedzieć, była tak nieprzyjemna, że napisawszy cały artykuł gładko i przytomnie, tutaj zaczął się plątać, jąkać i bełkotać jak to czynią dzieci, gdy wstydliwie do czegoś przyznać się muszą.
Nie wiemy więc, co miał na myśli „Robotnik”, pisząc o „nieopatrznych wystąpieniach”, wiemy natomiast, że wśród naszego rządu są ludzie, którzy uważając Wilno i Lwów za słupy naszej państwowości, gotowi są jednakowoż podjąć się rozmowy na temat ewentualnej rewizji granicy ryskiej, a nawet posuwają się jeszcze dalej.
Wiemy także, iż takim ludziom bardzo nie w smak były uchwały zebrań manifestacyjnych polskich w Londynie i Edynburgu, a zwłaszcza ustęp końcowy uchwalonej tam jednogłośnie rezolucji, że rząd, który by się zgodził na hańbę nowego rozbioru, nie byłby rządem polskim. Te uchwały są istotnie krępujące, ale tylko dla takiego rządu, który by chciał komukolwiek ziemie państwa polskiego oddawać czy też je wymieniać.
Wszelkie projekty „o ewentualnej rewizji granicy ryskiej” spotkają się:
1) z zasadniczym oporem całej polskiej emigracji;
2) z zasadniczym, jeszcze bardziej stanowczym oporem Kraju, co znalazło swój wyraz w dniach ostatnich.
A wreszcie i najważniejsze – nie prowadziłoby do niczego innego prócz hańby.
Wyobraźmy sobie na chwilę, że rząd p. Mikołajczyka, wyczerpany nerwowo groźbami faktów dokonanych, które nas mogą czekać w razie okupacji Kraju przez Sowiety, powiada: dobrze, zgadzamy się, idziemy śladami Stanisława Augusta, podpisujemy rozbiór Polski, oddajemy połowę Ojczyzny, aby jej resztę uratować. Zastrzegam się, że pisząc „wyczerpany nerwowo”, nie chcę szydzić z kogokolwiek. Rozumiem, jak ciężka jest sytuacja, przed którą nasz rząd stoi. Ale zapytuję się: cóż zarobimy na tej hańbie, co otrzymamy za wyrzekanie się ziemi ojczystej, za upokorzenie i upodlenie moralne? Czy zrzeczenie się połowy Polski zabezpieczy nas przed okupacją sowiecką? – Nie. Czy może zabezpieczyć nas przed deportowaniem naszej ludności, rozstrzeliwaniami, ogłaszaniem woli ludności o przyłączaniu Polski do Sowietów i innymi tego rodzaju faktami dokonywanymi zwykle przez Sowiety na terenach okupowanych? – Nie. Któż nam zagwarantuje, że Sowiety, już po ponownym nawiązaniu stosunków dyplomatycznych z naszym rządem, wszedłszy do Warszawy, nie odnajdą tam rozgałęzionego spisku „faszystów”, złożonego z byłych więźniów Oświęcimia, którego celem będzie „przywołanie Hitlera z powrotem”, i że dla walki z tym spiskiem itd., itd.? Któż będzie tak naiwny, aby sądzić, że Sowiety, zająwszy Warszawę i Poznań, zaproszą tam na urzędowanie rząd polski z Londynu? Jako Wilnianinowi trudno mi w ogóle pisać spokojnie o układzie, który by oddawał moją ziemię ojczystą państwu rosyjskiemu, lecz właśnie jako Wilnianin powiadam: gdybyście nas nawet sprzedali, to nic z tej sprzedaży nie uzyskacie.
Zamknięcie pism polskich
W początkach ubiegłego tygodnia zamknięte zostało przez władze brytyjskie wychodzące w Glasgow pismo „The Voice of Poland”, a w dniu 9 lutego zaskoczeni zostaliśmy zamknięciem największego i najpoczytniejszego oraz niewątpliwie najlepiej redagowanego tygodnika na emigracji, „Wiadomości Polskich”.
Stanowi to cios nie tylko dla redakcji tego pisma i jego czytelników, ale i dla polskiej kultury, tak obecnie przez nieprzyjaciela prześladowanej. Można było mieć zastrzeżenia co do charakteru działalności redaktora Grydzewskiego, sam je nieraz wypowiadałem ostatnio, ale była to działalność duża, ożywiająca i pomnażająca kulturę w Polsce. Na emigracji zaś najważniejsze było, że kontynuował on nić kultury polskiej. W czasie tamtej, o ileż bardziej humanitarnej wojny, widziałem w tygodniowej ilustracji fotografie przebudowania sieci tramwajowej w stolicy jednego z państw walczących. Podpis pod fotografiami brzmiał: „Wielkie dzieło pokojowe podczas wojny”. Otóż i o pracy redaktora Grydzewskiego w londyńskich „Wiadomościach” powiedzieć można, że było to wielkie dzieło pokoju podczas wojny. Jeśli mieliśmy czasami pretensje, że nie pracował on tak właśnie, jakby się nam to podobało, to czemuż nikt z nas
