nog reg. Maar sy kan nie die verlange in haar stil nie. Sy kan ook nie meer teen die onrus in haar hart, die gevoel van angs en beklemming, stry nie. Sy het die spookgedagtes nog telkens verdryf. Sy wil nie, sy durf nie, sy kon hulle nie hanteer nie. Dae lank, weke lank, het sy nou al teen die aaklige moontlikheid gestry. Sy wou nie, sy kon nie die werklikheid aanvaar nie. As dit moet waar wees, as dit moet waar wees dat sy Paul se kind moet kry . . . En nou kan dit nie meer anders as om waar te wees nie.
Vir die eerste maal konfronteer sy die werklikheid en dis of die wêreld om haar donkerder word. “Here, Liewe Here, dit mag tog nie waar wees nie!”
Haastig staan sy op en stap verder die veld in, gejaagd, asof sy deur vinnig deur die skemering te stap die aaklige gedagtes wat soos bye om haar swerm van haar kan afskud.
Sy het daardie aand al haar vrese, wat nou vir haar werklikheid geword het, teenoor Paul uitgestort en gevra hy moet haar help. Sy weet nie hoe nie, maar sy self is raadop. Kan hy nie kom kuier sodat hulle saam ’n plan kan maak nie? Dit was vir haar bitter swaar om hierdie brief aan Paul te skryf. Sy het gedink wat anders sy kon doen, dalk moes sy maar deurdruk en teruggaan Pretoria toe sonder om vir Paul te laat weet en hom ook nog te ontstel. Daar in die stad sal sy op die een of ander manier geholpe raak, sal niemand weet nie. Maar sy het nie die moed daarvoor nie – sy moet vir Paul laat weet. Sy sal haar ma ook moet sê. En hoe gaan sy dit regkry?
Die tekens van die stryd wat sy nag ná nag alleen moes stry, die angs en onrus wat haar so verteer, het hul spore op haar gelaat. Sy het moeg en lusteloos geword en daar was donker skaduwees onder die grys oë. Baie oggende het dit swaar gegaan om ’n stukkie ontbyt saam met die gesin te eet sodat hulle niks moes agterkom nie. Sy het nie gelukkig of gesond gelyk nie.
Miem Malan het opgemerk dat daar iets is wat haar dogter hinder. Dis maar die ondraaglike hitte, het sy gedink. Dan weer: Debbie is verlief, sy verlang na Paul. Sy onthou self nog die onsekerheid van daardie eerste jong liefde. Sy wens Paul kan ’n bietjie kom kuier. Sy sou graag met hom wil kennis maak. Maar Pieter sal nie daarvan hou nie. Hy dink Deborah is nog ’n kind. Tog, Debbie is byna negentien jaar oud. Byna so oud soos sy was toe sy met Pieter getroud is.
Dis ’n paar dae later en Miem Malan is besig om ’n nuwe rok vir Debbie aan te pas.
“Jy word so maer, Debbie,” sê sy bekommerd terwyl sy na die rok kyk. Sy kan byna haar twee hande om Debbie se middeltjie span. Debbie was altyd fyn en skraal, maar dis of sy nou besig is om weg te kwyn. “Wat is dit, my kind? Voel jy nie lekker nie?”
Debbie het yskoud geword. Toe sy in die spieël kyk, was haar gesig doodsbleek. Maar haar ma het op haar knieë voor haar gestaan, besig met die rok se soom, en het nie gesien hoe ontsteld sy is nie. Ná ’n rukkie kon sy darem kalm antwoord: “Dis seker maar die hitte, Moeder. Daar is niks verkeerd nie.”
“Verlang my dogter terug universiteit toe of is dit maar net die jong dokter na wie sy verlang?” vra sy sag. “Is hy baie gaaf, Debbie? Kan hy nie vir ons kom kuier nie?”
Daar is ’n knop in Debbie se keel. Haar mond voel droog en sy voel tot die dood toe naar. Haar liewe, dierbare, selfopofferende ma. Hoe moet sy vir haar die vreeslike nuus vertel? Is dit hoe sy beloon word vir haar toewyding aan haar gesin? Haar pa, so streng, self so sterk, wat sal hy sê? Hoe sal sy hom ooit weer in die oë kan kyk? Doortjie, wat haar so bewonder, liewe klein Popsie, Ouma . . . Klein en beskaamd sal sy voor hulle staan. Is dit wat die liefde aan ’n mens doen? Jou krag en jou trots vernietig, jou tot in die afgrond verneder?
Sy kyk af in haar ma se vraende oë en weet dat die uur uiteindelik aangebreek het. Die uur waarin sy voor ander sal moet boet vir wat sy gedoen het. En saam met die skande voel sy tegelykertyd ook ’n groot verligting omdat sy die ondraaglike las wat sy alleen moes dra nou met iemand anders kan deel. ’n Oomblik lank sluit sy haar oë. “Here, help my, gee my krag . . .” Dan kyk sy bang maar vasberade in haar ma se onrustige oë en kniel skielik langs haar.
“Moeder,” fluister sy met bewende lippe, smekende oë op haar moeder gerig. “Moeder, ek is in vreeslike groot moeilikheid.”
Mevrou Malan kyk haar dogter verskrik aan. Haar gesig is wit. “Deborah!”
Sy hoor Doortjie in die kamer langsaan beweeg, ’n opgewekte liedjie op haar lippe. Stram, moeisaam, asof alle krag en soepelheid uit haar liggaam verdwyn het, staan sy van haar knieë af op en druk die deur toe. Dan sluit sy dit en gaan stadig terug na haar kind, wat met haar kop teen die kas aangeleun staan asof sy lewensmoeg is.
Debbie, haar dogtertjie, haar groen koring op die land.
In Miem Malan se hart was daar geen twyfel nie. Nie nadat Debbie haar van daardie aand by die Fonteine vertel het nie. Dat dit met Debbie, haar trotse, kieskeurige Debbie, kon gebeur het, was ongelooflik. Maar die bekentenis van Deborah se bleek lippe, die vrees en die angs en skaamte in haar oë, het geen twyfel gelaat nie.
En die swaarste ding wat sy nog ooit moes doen, was om haar man te vertel. Sy sou haar lewe gee om hom die smart en bittere teleurstelling te spaar. Sy weet hoe trots Pieter is. Vir hom sal dit ’n ontsettende skande en vernedering wees, die grootste ramp wat hom kon tref. Die dood sou verkiesliker wees. Maar daar is geen uitweg nie. Hy moet weet. Sy het hom nodig. Saam moet hulle hul dogter bystaan en help. Sy stap na die stal, waar sy hom kry. Sy voel oud en tot die dood toe moeg. Êrens het sy haar plig versuim, êrens het sy te kort geskiet in haar dogters se opvoeding. Dit was nie genoeg om hulle net lief te hê met ’n diep, begrypende liefde, om vir hulle te werk en te droom en op te offer, om saam met hulle te lag en te sing, om te probeer om daagliks so te lewe dat haar dogters in haar handel en wandel ’n voorbeeld kan vind om te volg nie. Dit was nie genoeg nie. Êrens het sy te kort geskiet. Sy is so moeg, maar nou moet sy sterk wees. Haar kind het haar nodig.
Debbie het gedink haar pa gaan haar klap. Stil het sy voor hom gestaan. Sy gesig het donker geword, sy hand was dreigend gelig. Maar die hand wat hy gelig het, het ná ’n paar sekondes slap na sy sy teruggeval. Hy het in haar blougrys oë gekyk, oë so vol smart, en stil weggedraai.
Haar pa het daardie aand aan Paul se pa geskryf. Sy het hom gesmeek om dit nie te doen nie, om ’n bietjie te wag. Maar hy was doof vir haar gepleit.
Sy was opnuut siek van ontsteltenis as sy dink aan wat Paul nou sal moet deurmaak. By hulle is dit of dood skielik in die huis gekom het. Niemand lag of praat of eet nie. Doortjie het haar met groot, verskrikte oë aangekyk toe sy netnou iets in die kamer moes kom haal. Net Ouma was kalm. Daar was ’n groot deernis in haar oë, haar hand op Debbie se kop was sag en liefdevol. Ouma, wat so baie smart en pyn in haar lewe geken het, kon saamvoel met ander in hul smart. Ouma was nie verbaas of geskok nie. Dis of Ouma weet en verstaan. Ouma ken die lewe, sy het al geleer dat die mens se jare op aarde meestal moeite en verdriet is.
Debbie se ma het vir haar aandete gebring en toe sy dit nie wou eet nie, ’n koppie warm tee. Met teer hande het sy haar help uittrek en in die bed gesit. Debbie het die hele middag nie ’n traan gestort nie. Sy was hard en koud en stomgeslaan. Haar pa se bitter verwyte en woede het haar nie geraak nie. Net twee woorde het soos vuur in haar siel gebrand: “Jou skandekind.” Haar skandekind! Nou eers het dit vir haar werklikheid geword. Sy gaan ’n kind kry, Paul se kind. En haar pa noem dit ’n skandekind. Sy was opstandig en het haat en afkeer gevoel, nie net teenoor haar pa nie, maar ook teenoor die ongebore kind. Hoe kon sy anders voel teenoor die kind wat met sy koms alles wat vir haar dierbaar is, vernietig? Haar liefde vir Paul is deur die modder gesleep. Paul se veelbelowende toekoms verkeer in gevaar. Haar ma en pa, die hele gesin, is in die diepste ellende gedompel. En dan is daar Paul se ouers, haar universiteitsloopbaan . . . Ja, die hele wêreld is verander omdat daar ’n kind – ’n skandekind soos haar pa dit noem – gebore moet word.
Maar haar ma se teerheid en liefde het die
