half ontevrede. “Die kind is alreeds pikswart verbrand.”
“Sy het ’n groot kappie op, Moeder. Sy geniet dit tog so om met die perdekar te ry en sy is lekker geselskap vir Pieter. Is die koffiekan op die stoof, Doortjie? Jou pa-hulle sal seker netnou hier wees en dan sal hy baie dors wees.” Pieter werk darem so hard, dink sy. Dis van vroeg in die môre tot laat in die aand, dag ná dag, dieselfde storie. Maar hy hou daarvan. Hy is lief vir diere, lief vir die vrugbare stukkie grond wat aan hom behoort, lief vir die ruimte en vryheid en die weidsheid van die wêreld om hom. En nou gaan dit darem al ’n bietjie beter met hulle en kan Pieter dit bekostig om ’n ekstra werker aan te hou, wat hom oneindig help. Maar in die begin . . . Sy onthou nog daardie eerste dae toe hy saans byna te moeg was om uit te trek, hoe hy alles in die stryd gewerp het om die vertroue wat sy in hom gestel het te regverdig. Hy is verkeerd, het baie mense gesê, om sy vaste werk te verruil vir die wisselvallige, onseker bestaan van ’n kleinboer sonder enige kapitaal om op terug te val as die dae van teëspoed kom. Hoe sal hy wat ’n kantoorman is ooit ’n bestaan kan maak op grond waar ’n ander man uitgeboer het? Maar Pieter het kans gesien om die verwaarloosde plasie weer op te bou en ’n goeie bestaan daaruit te maak. Sy het nie in sy pad gestaan nie. En Pieter het gewerk. Hy het soos ’n besetene gewerk.
Geleidelik het daar orde op die plaas gekom, het sy boederytjie vorm aangeneem en vrugte begin afwerp. Baie stadig en op ’n baie klein skaal. Maar Pieter was tevrede en wat oor was, het hy maar weer in die plaas gesteek. Die grootste seën was dat hulle volop kos gehad het, melk en vrugte en groente en vleis. Dis net die huis waarmee sy nie vrede kan maak nie. Sy wil so graag ’n bietjie aan die huis laat verbreek en verander. Dis so ’n donker, ongerieflike huis. Sterk en stewig gebou, maar van estetiese oorwegings was daar by die bou van die huis geen sprake nie. Dis of die oorspronklike eienaar doelbewus die son uit die huis wou hou. Daar is nie eens ’n enkele venster aan die noordekant nie. In die winter is daar nie ’n enkele warm hoekie waar ’n mens kan sit nie en in die somer is die huis benoud. Ag, eendag sal hulle dit nog kan bekostig om te verbeter. Nou moet hulle maar baie spaarsamig te werk gaan. Pieter wil nog ’n paar Frieskoeie aankoop en die dogters word groot en hulle behoeftes moet selfs ten spyte van die plaas eerste kom. Sy sal alles vir haar dogters opoffer sodat hulle die beste kan kry. Drie dogters is ’n groot verantwoordelikheid vir enige ma. Haar ouma het altyd gesê jong dogters is soos groen koring op die land. So voel sy ook. In die jong groen gesaaides, in die tenger halmpies wat buig voor die wind, lê groot en ryk belofte. Maar daar is ook altyd onrus en vrees in die boer se hart – vir skade, vir storms wat kan kom en vernietig voordat die koring vol in die aar, geel en ryp, geoes kan word. Sy is geseën en gelukkig in haar dogters. Debbie, Doortjie en Popsie. Drie dogters van dieselfde ouers en tog so verskillend soos die nag van die dag.
Sy voel moeg en warm. Sy is al van vanoggend vroeg af op die been en sy is ook nie meer so jonk soos wat sy was nie. As ’n vrou haar leeftyd bereik het, behoort sy dit darem al so ’n bietjie makliker te hê. Sy het nie meer die krag wat sy as jong vrou gehad het nie. Sy kan dit voel as sy die dag so hard gewerk het. En Pieter sal netnou hier wees en sy wil nie graag hê hy moet haar so aantref nie.
“Waar gaan Moeder nou heen?” vra Debbie toe sy opstaan. “Sit nog ’n bietjie. Moeder het so hard gewerk.”
“Ek wil gou gaan bad voor jou pa kom, my kind. En daar is nog werkies om te doen.”
“Ons sal alles doen,” sê Debbie vinnig. “Eiers uithaal en kyk dat die hoenders kos kry en aandete maak. Gaan bad Mammie maar.”
Toe Pieter Malan en sy jongste dogter ’n rukkie later daar aankom, het hulle haar op die stoep aangetref. Sy het gebad en ’n koel, ligte, bont rok aangehad. Haar hande het vir ’n wonder rustig in haar skoot gelê. Pieter Malan het sy vrou gesoen, bly om weer terug by haar te wees. Hy het op die kant van die stoep gaan sit en sy hoed agteroor gestoot. Hy was ’n lang, taamlike skraal man, bruingebrand, met donker hare en oë en ’n onvermoeide gees. Daar was skynbaar geen einde aan hom nie.
Popsie Malan, die jongste van die drie dogters, het haar arms om haar ma se nek gegooi en haar gesoen. Toe probeer sy met ongeduldige vingers haar kappie se bande losknoop.
“Sjoe, dis warm,” sê sy. “O Moeder, Elsatjie se kat het klein katjies gekry. Ses van hulle, die dierbaarste ou goedjies. En tannie Alie sê ek kan net soveel van hulle kry as wat ek wil hê. Sy sê hulle wil hulle nie hê nie, die kat kry heeldag kleintjies.” Die groengrys oë kyk smekend in haar ma s’n. “Kan ek maar, Mamsie, kan ek maar almal kry?”
“My liewe Popsie,” glimlag Miem Malan. “Hoe kan ons dan nou sewe katte aanhou? Hou jy dan nie meer van Snippie nie?”
“Ja, Mammie, ek is nog net so lief vir haar. Maar, o Mammie, hulle is so mooi. Daar is twee swartetjies en vier bontetjies. Kan ek maar, Mamsie?”
“Ons sal sien, my hartjie. Hulle is in elk geval te klein om hulle nou al van hulle ma af weg te neem, maar miskien kan jy later enetjie kry.”
Popsie is vir eers tevrede. Dora kom met die koffie na buite en Popsie, wat met haar kop teen haar ma se skouer sit, sê weer: “Elsatjie sê sy gaan ’n slaappop vir Kersfees kry.” Sy sê niks meer nie, maar haar smekende oë maak dit ook nie nodig nie. Miem Malan sug. Hoe moet ’n mens jou kinders laat verstaan? Elsa Fouché, Popsie se beste vriendin, is een van die hoërskoolonderwysers se enigste dogter. Dis vir hulle baie maklik om vir hulle dogter die ou dingetjies te gee wat ’n jong kind so gelukkig kan maak. Maar dis swaar om die verlange in jou eie kind se oë te sien en te weet dat jy maar altyd nee moet sê omdat daar ander, dringender behoeftes is wat voorkeur moet kry. In die reël is hulle ook soet en inskiklik, dis net so af en toe dat die verlange te groot word. Sag streel sy haar jongste se ligte, blink haartjies.
“Toe maar, hartjie, eendag koop ons vir jou die grootste slaappop wat daar in die winkel is. Maar nou kan Vader nie. Kom, drink jou melk. Ons gaan vanaand buite onder die peerboom eet. Ek het gehoor Debbie en Dora maak sulke planne.”
Die fyn, ovaalvormige gesiggie wat net ’n oomblik vantevore so treurig was, verhelder nou. Die ogies straal.
“Ek sal hulle gaan help. O, dit sal lekker wees.” Soos ’n warrelwind is sy by die huis in.
Pieter en sy vrou kyk glimlaggend na mekaar. Hy sien die teerheid in haar oë. Hy weet wat in haar hart aangaan. Hy steek sy hand in sy baadjiesak, trek ’n posspaarbankboekie daaruit en oorhandig dit aan haar. Sy neem dit by hom en maak dit oop. Daar is ’n deposito van vyf pond inbetaal. Vraend kyk sy na hom en met ’n glimlag verduidelik hy: “Die groente en vrugte en blomme wat ek smôrens mark toe geneem het, het die afgelope week byna dubbel hul gewone prys behaal. Dis Kerstyd en dit lyk of die mense nie omgee wat hulle betaal nie. Dis vir jou huis, vir die veranderings wat jy wil maak. Dit sal maar stadig gaan, maar dis ’n begin. As jy eier- of bottergeld oorhet, kan jy dit ook daarby sit.”
Verras bly sit sy. Dit het sy nie verwag nie. Sou Pieter weet dat sy soms so opstandig en ontevrede voel?
“Dankie, Pieter.” Sy staan op en soen hom. Sy weet hoe nodig hy die geld het, hoe baie dinge hy nog vir die plaas wil koop. Maar daar is ook dankbaarheid en erkentlikheid teenoor sy vrou wat hom gehelp het om sy hartsbegeerte waar te maak.
“Moenie nou al dankie sê nie,” terg hy haar so ’n bietjie. “Dis miskien ’n jaar voordat ek weer iets kan bysit. En miskien kom ek dit sommer al weer een van die dae leen. Maar dis vir jou en jou huis, nie vir jou dogters nie.”
Sy bloos effens, want hy het al weer haar gedagtes gelees. Maar sy aanvaar die geld met dank. Dis die begin van haar droomhuis.
Daar stap Debbie nou na die hoenderhokke toe met ’n mandjie om die eiers uit te haal. Popsie is by haar. Sy hang aan Debbie se arm terwyl sy opkyk in haar gesig
