… ” Sy gryp sy hand vas. “Dankie.” Haar lippe bewe. “Ek weet jy doen net jou werk, maar … nogtans, dankie.”
Sy vingers vou stywer om hare. “Wanya, daar is baie mense wat vir jou omgee … tant Bes, Nellie, Pikkie, die mense van Jan Bom … almal gee baie vir jou om. Onthou dit altyd.”
“En jy?”
“Ek ook.” Hy kom orent. “Belowe my dat jy nie verder sal huil nie en dat jy nou sal slaap.”
Sy glimlag bewerig na hom op. “Ek belowe.”
5
Maar voordat daardie Sondag aanbreek, beleef Wanya moeilike dae en nagte. Ten spyte van wat Roelof gesê het, sien sy haarself al meer en meer as die slegste mens op aarde, voel sy hoe die gloeiende kole van skuld al hoër op haar kop ophoop. Want die nuwe intrekkers in Jan Hofmeyr is mense wat oornag in ellende gedompel is danksy Rock Trust.
Tant Bes luister hulpeloos toe, onmagtig om die man se bittere woordevloed te keer. Hy en sy vrou staan nou ook voor tant Bes se kostafel soos armlastiges sonder trots of integriteit.
“Dis die vreeslikste ding wat my nog oorgekom het … om vir kos te moet bedel. Ek het my lewe lank hard gewerk en vir my huis en my mense gesorg. En nou, op my oudag, moet ek vir kos bedel.”
Tant Bes probeer hom paai: “Jy bedel nie, meneer Botes. Jy is genooi om hier te kom eet. Al hierdie mense is my gaste. Jy en jou vrou ook.”
Wanya se hart trek saam. Dierbare tant Bes!
Maar hy is bitter. “Jy kan dit stel soos jy wil, niggie, maar dit is bedelaarskos, en ek en my vrou is vandag bedelaars, danksy die man wat die geld gesteel het wat ek vir my oudag gespaar het. Mag sy siel vir ewig in die hel brand.”
“Piet! Asseblief, Piet!” Die verwese vroutjie aan sy sy is in trane.
“Kom ek skep vir jou ’n bietjie wortels in,” probeer tant Bes weer.
Maar die bord word hard op die tafel neergesit en Piet Botes sê skor: “Ek is nie meer honger nie. Eet jy maar, vrou.”
Marie Botes skud haar kop, vee haar trane af. “Hy is so verbitter. Ons was besig om vir ons ’n huisie in ’n aftreeoord te koop en toe stort ons lewe soos ’n kaartehuis inmekaar. Die Rock Trust-ding het ons gekelder. Daar was nog ’n hele onaangenaamheid oor kontrakbreuk, want ons kon nie voortgaan met die koop nie. As dit nie was dat ons dominee van hierdie plek geweet het nie, weet ek nie waar ons sou beland het nie. Ek sê elke dag vir Piet ons moet dankbaar wees ons het nog ’n dak oor ons kop, daar is honderde ander wat nou op straat sit. Maar Piet … ”
Tant Bes neem die lepel uit Wanya se willose hand en sê: “Gaan haal vir ons die ander pot vleis, asseblief.” Dan aan die ou vroutjie: “Kom, mevrou. Ek skep vir jou man ook ’n bord kos in. Neem dit saam huis toe. Hy sal dalk vanaand eet wanneer hy kalmer is.”
Toe al tant Bes se genooide gaste, soos sy dit so dierbaar en taktvol gestel het, huis toe is, praat sy liefdevol met die stil vrou met die strak gesig.
“My hartjie, jy moet jou Piet Botes se woorde nie so aantrek nie. Dis tog nie jý persoonlik wat hom bedrieg het nie.”
Maar sy skud haar kop, haar oë soos glassplinters. “Nee, tant Bes. Ek staan net so skuldig soos Niel. As ek net weet wat ek kan doen om te vergoed.”
“Jy is reeds besig om te vergoed, my kind. Jou liefde en diens hier in Jan Hofmeyr beteken so baie vir so baie mense.”
Maar dis ’n vrae troos vir die seer hart. As sy net weer met Roelof kon praat … Maar sy kudde is baie meer veeleisend as tant Bes s’n. Hy is ’n man. Natuurlik weet sy dat die uitnodiging opreg was toe hy gesê het sy moet hom kontak as sy hom nodig het, maar sy doen dit nie. Sy wil nie lastig wees nie. Maar toe sy daardie aand in die bed klim nadat sy vergeefs probeer bid het, wens sy innig dat hy by haar voordeur moet instap. Sy het hom so nodig … Sy is onbewus daarvan dat hy wel by haar voordeur staan, maar dan omdraai en terugstap na sy motor. Dis reeds donker in haar woonstel. Hy sal haar nie hinder nie. Maar hy het ’n bekommerde frons op sy voorkop toe hy wegry. Hy het by tant Bes verneem wat die dag gebeur het.
“Ek het haar só jammer gekry, Roelof. Sy het so verslae en verlore gelyk. Jy weet, ek wonder of die een wat in die tronk sit nie miskien die maklikste straf gekry het nie. Hier moet Wanyatjie die wêreld in die oë kyk en al die verwyte en bitterheid aanhoor. En haar man? Sit veilig agter tralies en weet van niks nie.”
Toe hy die volgende middag tant Bes se kombuisie binnestap, is Wanya se gesig geslote, die oë versluier en hy kan maar net raai wat in haar binneste omgaan.
Skielik wonder hy of dit wenslik is dat sy vandag ’n besoek aan haar man moet aflê. Maar dit is reeds gereël en miskien is dit beter dat haar eerste besoek aan die gevangenis agter die rug kom.
“Jy kan sommer saam met my ry vanmiddag,” laat hy ongeërg hoor en eers in die motor laat val hy die bom: “Ek het gereël dat jy Niel vanmiddag kan besoek.” Sy sit net stil voor haar en uitkyk en hy vra versigtig: “Of wil jy nie gaan nie?”
“Dit maak nie saak nie.”
Hy kyk fronsend voor hom uit. Sy het haar nog nooit so ver teruggetrek nie. Nie eens in daardie eerste bitter dae was sy so afsydig nie.
“Jy is nie verplig om te gaan nie, Wanya. As jy nie vandag daarna voel nie, kan ons dit uitstel.”
“Dit maak nie saak nie.”
Hy kyk weer na haar, sê dan net: “Goed dan. Dan gaan ons sommer direk daarheen.”
Dis met dieselfde uitdrukkinglose oë dat sy om haar kyk toe hulle die gevangenis binnestap. Sy hoor sleutels in staalslotte knars, sien staalhekke oopswaai. Alles is blink en superskoon. Nog ’n deur gaan voor haar oop. Dan is sy in ’n vertrek met rye afskortings soos telefoonhokkies teenoor mekaar … en digte glasvensters wat hulle van mekaar skei.
“Jy kan maar ingaan,” sê Roelof. “Ek wag hier buite vir jou.”
Sy bly staan net daar totdat hy binnekom en sy herken hom amper nie. Die groen gevangenisklere … die veel korter hare … die gesig met onbekende kepe … en oë wat ewe uitdrukkingloos na haar kyk. Dan eers stap sy nader, gaan sit teenoor hom, sien dat hy die gehoorbuis aan sy kant optel. Sy volg sy voorbeeld in ’n dwaal.
“Wanya … ”
“Niel.” Moet sy vra hoe dit gaan? wonder sy paniekerig. Maar sy kan mos sien hoe dit gaan. Ellendig.
Dis hy wat vra: “Hoe gaan dit?”
“Goed, dankie.” Sy kan nie net bly afkyk nie. Sy moet ’n slag opkyk.
Skielik is daar emosie op sy gesig. “Wat het jou besiel om so ’n mal ding te doen?” Sy kyk hom verskrik aan. “Om jou besope te gaan drink en dan agter ’n motor se wiel in te klim!” Haar ooglede sak. Sy swyg. Wat het jóú besiel om so ’n mal ding te doen? Om ou mense en arm mense van hul spaargeld te beroof? Om ’n dief te word? “Jy kan van geluk spreek dat jy so ’n straf gekry het. Buitekant, bedoel ek.” Sy knik net. “Dis hel hier binne. Ek kan dit nie vat nie. Ek weet nie of ek sal kan uithou nie.”
Sy
