energię umysłu w spójne źródło energii służącej życiu, rozwiązywaniu problemów i odzyskiwaniu zdrowia.
Rutynowo, bezwiednie marnujemy ogromne ilości energii, automatycznie i nieświadomie reagując na świat zewnętrzny i własne wewnętrzne przeżycia. Pielęgnowanie uważności oznacza wykorzystywanie i skupienie naszej własnej marnowanej energii. Czyniąc to, uczymy się osiągać poziom spokoju, który pozwala nam na głęboki wgląd i trwanie w chwili dobrego samopoczucia i rozluźnienia, pozwala odczuć pełnię i doświadczać siebie jako osoby w pełni zintegrowanej. Dostrzeżenie i wzięcie w posiadanie naszej integralności dodaje nam sił, odbudowuje ciało i umysł. Jednocześnie ułatwia nam zrozumienie sposobu, w jaki rzeczywiście podchodzimy do życia, a tym samym zrozumienie, jakich zmian musimy dokonać, by było zdrowsze i lepsze. Na dodatek pomaga nam skuteczniej kierować własną energią w stresujących sytuacjach lub gdy czujemy się zagrożeni czy bezradni. Energia ta pochodzi z naszego wnętrza, jest zatem zawsze dostępna i zawsze możemy ją mądrze wykorzystać, zwłaszcza gdy pielęgnujemy ją poprzez trening i osobistą praktykę.
Pielęgnowanie uważności może nas doprowadzić do odkrycia w sobie głębokich pokładów dobrego samopoczucia, spokoju, klarowności i wglądu. Przypomina to odkrycie nowego terytorium, nieznanego wcześniej albo jedynie mgliście przeczuwanego, terytorium posiadającego prawdziwe źródło pozytywnej energii pomocnej w zrozumieniu i uzdrowieniu siebie. Co więcej, łatwo się z nim oswoić i wyrobić w sobie nawyk częstszych tam wypadów. W każdej chwili może nas tam zaprowadzić ścieżka wiodąca przez własne ciało, umysł i oddech. Ów wymiar czystego istnienia, wymiar przebudzenia, jest zawsze dostępny. Pozostaje na wyciągnięcie ręki niezależnie od naszych problemów. Bez względu na to, czy stajemy w obliczu choroby serca, nowotworu, bólu czy po prostu bardzo stresującego życia, ta energia może przyjść nam z pomocą.
* * *
Systematyczne pielęgnowanie uważności jest uznawane za sedno medytacji buddyjskiej. Rozwijała się ona w ciągu ostatnich dwóch tysięcy sześciuset lat zarówno w klasztorach, jak i w środowiskach świeckich w wielu krajach Azji. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych na całym świecie ten typ medytacji zyskał znaczną popularność. Po części było to spowodowane chińską inwazją na Tybet i dziesięcioleciami wojny w Azji Południowo-Wschodniej, ponieważ wielu buddyjskich mnichów i nauczycieli musiało emigrować. Po części zawdzięczamy to młodym ludziom z Zachodu, którzy jeździli do Azji uczyć się i praktykować medytację, aby po powrocie zostać nauczycielami. Wreszcie mieli na to wpływ mistrzowie zen i inni nauczyciele medytacji, którzy przyjeżdżali na Zachód, by nauczać, przyciągnięci niezwykłym w krajach zachodnich zainteresowaniem praktyką medytacyjną. W ciągu ostatnich trzydziestu lat trend ów tylko się wzmocnił.
Chociaż do niedawna medytację uważności najczęściej nauczano i praktykowano w ramach buddyzmu, jej istota jest i zawsze była uniwersalna. W naszych czasach medytacja uważności coraz częściej toruje sobie drogę do głównego nurtu globalnej społeczności; w tej chwili dzieje się to w naprawdę ogromnym tempie. I bardzo dobrze, jeśli wziąć pod uwagę obecny stan świata. Można powiedzieć, że nasz świat rozpaczliwie potrzebuje medytacji uważności, zarówno dosłownie, jak i w przenośni. Pogłębimy ten temat w rozdziale 32, w którym zajmiemy się tym, co nazywamy stresem wywołanym przez stan świata.
Zasadniczo rzecz biorąc, uważność jest szczególnym sposobem angażowania uwagi i świadomością, która wyłania się z tego procesu. To sposób głębokiego wglądu w siebie w duchu samopoznania i zrozumienia własnej osoby. Dlatego też można się tego nauczyć i można ten wgląd praktykować. Na tym polega istota programów opartych na uważności, organizowanych na całym świecie bez odwoływania się do azjatyckiej kultury czy autorytetów buddyjskich w celu wzbogacenia samej praktyki i jej uwiarygodnienia. Uważność jest w tym zakresie zupełnie samodzielnym, potężnym narzędziem zrozumienia oraz uzdrowienia siebie samego. Jednym z najmocniejszych punktów MBSR oraz wszystkich innych specjalistycznych programów propagujących uważność, takich jak na przykład terapia poznawcza oparta na uważności (MBCT), jest to, że nie zależą one od żadnego systemu wierzeń czy ideologii. Potencjalne korzyści, jakie można z nich wynieść, są więc dostępne dla wszystkich zainteresowanych. Zarazem nieprzypadkowo uważność wywodzi się właśnie z buddyzmu, którego nadrzędną troską jest ulga w cierpieniu i usunięcie złudzeń. Konsekwencjami tego związku zajmiemy się w posłowiu.
Książce tej przyświeca zamysł, by czytelnik uzyskał pełny dostęp do treningu MBSR w tej postaci, którą nasi pacjenci praktykują w Klinice Redukcji Stresu. Nade wszystko jednak jest to podręcznik, który ma pomóc w rozwinięciu naszej własnej praktyki medytacyjnej i nauczyć nas używania uważności, aby odzyskać zdrowie i uzdrowić własne życie. Część I, „Praktyka uważności”, opisuje, co dzieje się w czasie treningu MBSR oraz przeżycia jego uczestników. Jest przewodnikiem po najważniejszych praktykach medytacji, które stosujemy w klinice, oraz prezentuje jasne, przystępne wskazówki, jak uczynić z nich praktyczny użytek w życiu codziennym i jak włączyć uważność w nasze zachowania. Zawiera również szczegółowy ośmiotygodniowy program praktyki, by osoby zainteresowane tym podejściem mogły skorzystać z takiego samego curriculum MBSR, z jakiego korzystają nasi pacjenci. Lektura pozostałych rozdziałów ma wzmocnić i pogłębić nasze doświadczenie bezpośrednio poprzez praktykę uważności. Jednocześnie zawierają one nasza zalecenia, jak podejść do przedstawionego materiału.
Część II, „Paradygmat”, to proste, ale odkrywcze spojrzenie na niektóre najnowsze odkrycia w dziedzinie medycyny, psychologii i neuronauki, stanowiące tło dla zrozumienia, jak praktyka uważności wiąże się ze zdrowiem fizycznym i psychicznym. Część ta przedstawia ogólną „filozofię zdrowia” opartą na pojęciach takich jak „pełnia” i „wzajemne powiązania”, a także wnioski, jakie nauka i medycyna wyciągają na temat związku umysłu ze zdrowiem i procesem uzdrowienia.
W części zatytułowanej po prostu „Stres”, czyli w części III, omawiamy zjawisko stresu i to, jak świadomość i zrozumienie mogą nam pomóc rozpoznać stres oraz radzić sobie lepiej w czasach, gdy często trudno dotrwać do końca dnia w coraz bardziej złożonym i zagonionym społeczeństwie. Część ta zawiera model pozwalający zrozumieć wartość świadomości obejmującej każdą kolejną chwilę w sytuacji stresu, dzięki czemu radzimy sobie skuteczniej, jednocześnie minimalizując koszty i przysługując się własnemu zdrowiu i samopoczuciu.
Część IV, „Zastosowania”, dostarcza szczegółowych informacji oraz służy za przewodnik wspomagający wykorzystanie uważności w różnych obszarach, które wiążą się z wysokim poziomem cierpienia, a więc w przypadku objawów choroby, bólu fizycznego i emocjonalnego, niepokoju i paniki, presji czasu, związków, pracy zawodowej, problemów pokarmowych i różnych zdarzeń w świecie zewnętrznym.
Ostatnia, piąta część, „Droga świadomości”, zawiera praktyczne rady, jak po opanowaniu podstaw i po rozpoczęciu praktyki zachować ciągłość praktyki medytacyjnej, a także jak skutecznie wpleść uważność we wszystkie aspekty życia codziennego. Zawiera również informacje, jak odnaleźć grupy, z którymi można praktykować, oraz szpitale i inne instytucje w społecznościach lokalnych prowadzące programy promujące świadomość medytacyjną. Załącznik zawiera opisane wcześniej kalendarze świadomości, bogatą listę lektur, które mogą pomóc w regularnej praktyce oraz w głębszym zrozumieniu uważności, a także krótkie zestawienie użytecznych źródeł i stron internetowych służące temu samemu celowi.
Jeśli chcesz zmienić swoje podejście do stresu, bólu i chronicznej choroby, w pełni angażując się w program MBSR – czy to w ciągu ośmiu tygodni, czy według innego harmonogramu – zachęcam do pracy z książką skoordynowanej z Serią 1 płyt CD, zawierających praktyki medytacyjne z komentarzem
