Бармаса, бөтен кешегә дә армиягә китеп бетәргә димәгән бит.
– Минме җүләр? Мин җүл-ләр түгел! Малаең җүләр синең. Боламык ул, мәми авыз. Синең эш, син шулай тәрбияләдең. Үчтеки-үчтеки итеп үстердең. И-их, без яшь чакта! Армиягә киткәндә, мине бөтен авыл озаткан иде. Бөтен авыл. Сабантуйда беренче килгән атны җиккәннәр иде. Шөлдерләр тагып, сөлгеләр элеп. Яшь чагым булса, тагын бер китәр идем! И-их!
Хатыны аңа артык сөйләшергә ирек бирмәде, таза кулы белән каерып алды да төрткәли-төрткәли алып чыгып китте. Подъездда аның исерек тавышы ишетелде:
Җиз кыңгырау тагып кына,
Атларда чабып кына…
Кунаклар киткәч, өй кинәт тынып, бушап калды. Рифкать, үзенә урын таба алмыйча, ишекле-түрле йөрде, аннары, бүлмәсенә кереп, магнитофон кабызды. Кухнядан әнисенең тавышы ишетелде:
– Улым, үзеңнең җырларыңны яздырып калдыр әле. Сагынганда тыңларбыз.
– Сагынырсызмы соң?
– Әй, сөйләмә әле юк сүзне.
– Ярый, иртәгә көндез яздырырмын. Иртәгә дә көн бар бит әле. Өстәл җыярга булышыйммы?
– Кит аннан, ир кеше эше түгел ул.
– Моңа кадәр җыештырганда сүз әйтми идең бит әле.
– Моңа кадәр әле син малай идең, менә инде хәзер ир-ат булдың.
– Хәзер хатын-кызга, ир-атка аеру бетте инде ул.
– Алайса нигә Әнфисәне армиягә алмыйлар соң? Аеру бетсә, аңа да солдат шинеле кидерерләр иде.
Рифкать җавап кайтармады.
Инде тәрәзәдә төн шәүләсе дә сизелә башлады, ә аның һаман күзенә йокы керми. Күрше бүлмәдә сәгать тавышы ишетелә. Келт-келт, келт-келт… Тагын бер төннән ул китәчәк. Келт-келт, келт-келт… Кара, моңа кадәр ул сәгатькә матур уенчык кына итеп, дәрескә барыр вакыт җиткәнне, тәнәфес беткәнне, әтисе эштән кайтырга чыкканны, кино башланганны күрсәтә торган серле бер уенчык итеп кенә карый иде. Баксаң, әйтеп тә, сөйләп тә аңлатып булмый торган вакыт атлы нәрсәне, гомер узганын, аның һәм башкаларның да гомере узганын искәртеп тора икән бит сәгать. Келт-келт… Әтисе белән әнисе дә йокламый бугай, стена аша аларның пышылдашып кына сөйләшкәне ишетелә:
– Әллә Казанга хәтле озата барасыңмы соң, Шәфкать?
– Кит инде, булмаганны сөйләмә. Кеше көләр.
– Бик кыерсытмасалар гына ярар иде инде үзен. Бигрәк йомшак күңелле бит. Кешегә күтәрелеп бәрелә торганнардан түгел.
– Алай димә, әнисе. Юаштан юан чыга, диләр. Бабасына охшаса…
– Анда караватлар ике катлы икән. Өстәгесенә эләгеп егылып төшмәсә ярый инде.
Әтисе әкрен генә көлеп җибәрде:
– Син инде бөтенләй бетереп ташлыйсың малаеңны.
– Күңелем тыныч түгел. Төпчек малай булгангамы, бер дә читкә җибәрәсем килми. – Әтисенең тавышы ишетелмәде. – Ни кушсаң, шуны эшләргә генә тора иде.
– «Иде дә иде»… Мәрхүм кеше турында сөйләмисең бит, – дип кызып китте әтисе.
– Игезәк бала үстерү авыр, диләр иде, болар икесе бер бала
