Таһырдьа тэйиччи сылдьыҥ, кими даҕаны киллэримэҥ!»
Боотурдар тэпсэҥнэһэ, тахсар ааны былдьасыһан, үтүрүһэ-анньыһа, таһырдьа ойдулар.
– Ааттаах-суоллаах Адырыыс Боотур, хараҥа хаппахчыга хаайтарда диэҥҥин, санааҕар тутума… Ыалдьаммын күнүм-ыйым харааран, олус ыгыллан сылдьабын. Билэр даҕаны киһибин билбэт буолан эрэбин… – Тыгын Тойон субу аҕай көбүөлээбитэ уостан, сүрэҕин туттубутунан ньуолбардаан саҥара, Адырыыс турарыгар көмөлөспүтэ буолла.
– Сандалыга олоруох, аччыктаатаҕыҥ буолуо, дьэ уонна наллаан кэпсэтиэх…
Адырыыс дьиктиргээбиттии көрө, умса баран түһэригэр сиргэ төкүнүйбүт дуулаҕатын, ынтакатын хомуйан, сыҥаһаҕа уурталаата. Холто сонун устан, куйахтарын тиһиликтэрин сүөрэ, атаҕын тэбэнэ, Тыгын Тойону утары олох маска олоро түстэ. Аччыктаабыта бэрдиттэн сандалы хотойуох курдук араас аһыттан, хараҕа мээнэнэн сүүрэлии, симинэн барда. Ситэ ыстаабакка дьүккүҥнүү, күөмэйигэр тура сыспыты кымыһынан утаарда. Тыгын Тойон киһитэ аһыырын сөхпүттүү дуу, сүөргүлээбиттии дуу, сирэйин мырдыҥната көрөн олорбохтоото. Тулуйбакка, көхсүн этиттэ:
– Өлбүт өлбүтүнэн! Күлүк Боотуру аны төнүннэрбэккин… Хорсун-хоодуот боотур этэ. Сиэри-туому тутуһан дьаһайдыгыт ини. Иэстэспиттэрэ буолуо диэн, бүк эрэнэн олоробун эрээри, дьону итэҕэтэр, көрдөрөр гына тугу эмэ дьаһанныгыт дуо?
Адырыыс итини истэн, кымыһыгар чачайа сыһа, хахсайан ылла. Уу-хаар буолбут хараҕынан Тыгын Тойону көрө, дьабадьытынан ньалҕарыйбыт хоргуну ытыһын таһынан сотто, кэпсээн добдугуратан барда.
– Ол баҕайыны ир суолун ирдээн, хааннаах таныарбытын толорон, иэмэхтээх кулгааҕын быһан ылбытым… Көрдөрөр, кэпсиир баҕабын Дагдаҕар Боотур уонна Дуораан Уус ылан хааллылар. Туохха туттаары гыммыттарын билбэтим. «Туматтары бэйэбитигэр тардарга», – дииллэрэ. Дуораан Уус: «Мин ойууннааҕар күүстээхпин. Тыгын Тойоҥҥо бэйэм кэпсиэм», – диэбитэ. Сити курдук, – Адырыыс, буруйдаммыттыы өрө тыына, төбөтүн төҥкөттө.
– Чэ, сөп, тылгын итэҕэйэбин. Эн миэхэ тыыннаах дьон, Туоҕа Боотурдаах, тустарынан омолуй. Хайдахтарый, хайа диэки олохсуйдулар? – Тыгын чороонтон кымыс ыймахтыы, киһитин сирэйин кэтээтэ.
– Хатыыстыыр үрэхтэн күн тахсар сирин диэки, ат үс-түөрт күннээх тура айанныыр сиригэр, ортотугар булгунньахтаах улахан сыһыыга олохсуйан эрэллэр. Икки силбэһик хотонноох уонна туспа эмиэ балаҕан туттубуттар. Сураҕа, кинилэртэн чугас соҕус Мукучу Хоһуун диэн, уруккута эн боотур киһиҥ, олохсуйан, сүөһүлэнэн, сылгыланан олорор үһү. Ол киһи аҕыйах хоһууннардаах билсэ кэлэ сылдьан, ыһыах ыстарбыт этэ. Күрэскэ кыайтаран, үс сүөһүнү кытта биир оҕус биэриэх буолбут. Онтукайдарын аҕала бараары хаалбыттара. Олохтоох туматтар, тигии сирэйдээхтэр, атын даҕаны урдустар үгүстүк кэлэллэр-бараллар эбит. Туоҕалаах сирдэрин-уоттарын көмүскээн, кыргыһан аҕыйаабыттар. Быстыбыт-ойдубут аҕыйах ыал дьон, көмүскэл көрдөөн, сыстыбыттар.
Арба даҕаны, ойуун
