оҥоһун. Уол дьон хараҕын аалбатын, түөлбэҕэ киирбэтин. Кистии-саба бэлэмнэниҥ, бүттүбүт.
3
…Ат туйаҕын тыаһа өрө битигирээн кэлбитигэр Туоҕа Боотур кылыһын харбаабытынан ойон турда. Бэдэр Боотур атын хантаччы тардан эрэрэ да, сиргэ чиккэс гына тура түстэ:
– Көрдүм. Алта аттаах киһи сыһыы уҥуоргу өттүнэн ааспыттар. Суордар халаахтаһалларын батыһан, тэйиччи соҕус күөллээх алааска тахса сырыттым. Аҕыйах хонуктааҕыта алдьархай бөҕө буолбут. Үс ураһанан түһүүлэнэн сыппыт хоһууннары биллибэт боотурдар имири кыргыбыттар. Хоһууннар буолалларын сэптэрэ-сэбиргэллэрэ туоһулуур. Һэлии төбөлөөх үҥүүнү, охтору ылбатахтарыттан сэрэйдэххэ, тимир тэриллээх боотурдар «ыалдьыттаабыттар». Аттары-киһилэри биир сиргэ мунньан умаппыттар. Сыт-сымар, сахсырҕа уйата буолбут. Кыргыбыт дьон хоту диэки айанната турбуттар. Аҕыйаабыттар, үс эрэ ат суола баар. Биир хоһуун бааһырбыт эрээри ситтэрбэтэх, хаана таммалыы-таммалыы, ойуурга киирэн симэлийбит…
– Туох алдьархайдаах боотурдар сылдьар буоллахтарай? Хоһууннар иэстэһэр дьонноох-сэргэлээх буоллахтарына, аймалҕаннаах сир буолсу дуу, тугуй? Сэпкитин-сэбиргэлгитин бэлэм тутан иһиҥ. Тумус боотурдар, суолбутун хайыҥ. Көрөр харахтарбыт, истэр кулгаахтарбыт буолуҥ. Дьону, хоһууннары көрдөххүтүнэ өлөрсө, кыргыһа сылдьымаҥ. Биһигини сэрэтээриҥ, күүтээриҥ, – диэт, икки ытыһын холбоччу тутан, улуйан онолутта. Тэйиччи мэччийэ сылдьыбыт ата, хаһыҥырыы түһээт, локуора оту тоҕо кэһэн, сиэлэн тамаһыйан кэллэ. Туоҕа Боотур атын ойоҕоһугар сыста түһээт, ыҥыырын үрдүгэр биирдэ баар буолла.
– Истиҥ эрэ… Кыратык нуктаан ылаары, иччилээх түүлү түһээтим. Сүүнэ күөллээх, ортотугар улахан томтордоох алааска тиийэ сырыттым. Дьону көрбөтүм эрээри, ыраахтан оһуохай дьиэрэйэр, оҕус айаатыыр, сылгылар кистииллэр. Мэҥэ халлаантан хотой кыыл аллара сатыылаан, баараҕай тиит төргүү мутугар олоро түһэн, эҕэрдэлээн тоҥхоҥноотоҕо үһү… Чэ, айаннатыҥ, – диэт, ойуур саҕатыгар тохтообут Лүксүрээн ойууннаах диэки сиэллэрэн сикситтэ.
Түһүүлэнэн сытар хоһууннары Туоҕа Боотуру арыаллыахтаах тумус боотурдар кыргыбыттара. Тыгын Тойон элбэх ахсааннаах боотурдарыттан талыллыбыт тумус боотурдар, чахчыта даҕаны, таһыччы дьон этилэр. Үгүс кыргыһыылары кинилэр тумуһурдаан, кыайыыга сирдииллэрэ. Илбиһэ да суох, тииттэн тииккэ сөрүөстэ, биитэр аты муҥунан көтүтэн иһэн, ох саанан ууруллубут күһэҥэни курдары ыталларын, ханнык баҕарар уһуктаах, биилээх сэбинэн өлөрөр-өһөрөр албастара сөхтөртүүрэ. Кыргыһыы сибикитэ билиннэҕинэ, бөрөлөрүн тириитин саба быраҕынан, тыаһа-ууһа суох күлүкүччүһэ, иҥэн-сүтэн хаалаллара. Чуҥнуурга, кэтииргэ, соһуччу саба түһэргэ анаан үөрэммит боотурдар тоҥору-хатары, аччыктыыры билиммэттэрэ. Ыйы-ыйдаан, сылы-сыллаан сүтэ сылдьан баран, күөрэс гына түһэллэрэ. Кинилэри, Күлүк Боотуртан ураты, ким да дьаһайбата. Тумус туттар, күүс-уох өттүнэн баһыйтарар Күлүк Боотур тылын эҥкилэ суох толороллоро.
