барбыттара.
Туоҕа Боотур дьоно тугу саныылларын таайа сатыырдыы, хас биирдиилэрин сирэйдэрин-харахтарын кыҥастаһа олорбохтуу түһээт:
– Дьэ, сүбэлэстэхпитинэ эрэ сатанар буолла. Туох айдаан тахсыбытын бары билэн олороҕут. Тыгын Тойон миҥэтин толуйар үүрэн аҕалар сылгыбыт да, баайбыт да суох. Сылгыһыт уолбут дьылҕата халлааҥҥа ыйанан турар. Ким туох санаалааҕый, омолуйуҥ!
Хатыҥыр курдук көстөр эрээри, саар тэгил уҥуохтаах, сытыы, эрдээх сирэйдээх, үөһээ уоһугар тор курдук бытыктаах Дагдаҕар Боотур чэпчэкитик ойон турбута. Харсаах санаата өтө көстө, харса суох саҥаран, кутан-симэн барбыта:
– Ол уолу төбөтүн быһа дайбаан, Тыгын Тойон иннигэр ууруохха уонна көҥүл ылан, биир эмэ улууһу тоҕо кэһэн, сылгыта үүрэн аҕалан, иэһи төлүөххэ. Көҥүллээ, боотурдары кытта «көччүйэн» кэлиэхпитин. Биир бэйэм аҕыйах сылгыбыттан үллэстэр санаата суох турабын…
Дьон, ити тыллартан соһуйбуттуу, чуумпура түспүтэ. Бэл, сыыгыныы сыҥсыйа олорбут Хаан Илбис тыынын тута сатаан, хахсыйан ыла, «дьэ туох дииллэр эбит» диэбиттии, тула көрөн мэлээриҥнээбитэ.
– Бээрэ, оруо-маһы ортотунан тыллаһыма, улаханнык саҥарба! – маҥхайа сатаан баран саһарымтыйан көстөр үрүҥ уһун баттаҕа сирэйигэр саба түспүтүн икки өттүнэн силэйбэхтии, Лүксүрээн оҕонньор нүксүччү туттан, тайахха тэптэрэн туран кэлбитэ. – Саҥа туран эрэр уол субай хаанын тоҕон, буруйу-сэмэни боруостуом дии саныыгын дуо? Онто даҕаны суох элбиэхтээҕэр аҕыйыы турабыт… Тыгын Тойон илинэн-эйэнэн сахалары түмэ сатыыр ыһыах ыһар кэмигэр кыргыһыы көрдөөн тииһээри гынныҥ дуо? Хаалары дьэбэлэйдээмэ…
– Лүксүрээн кырдьаҕас, этиитин эттиҥ гынан баран… – сороломмут эриэн холто сонун дьагдьайбыттыы сөрүү тардына, Хаан Илбис ньуолбардаан саҥара туран, тоҥхолдьуйбута буолбута. Одоҥ-додоҥ тиистэрдээх айаҕын аллаччы атан, ньылаҥныы ымайбыта эрээри, сүүрэлээбит кыараҕас харахтара тымныынан кылахачыһаллара. – Үөһээттэн анаммыт айыы дьөһөгөй оҕотун субай хаанын хаан эрэ суурайар буолла… Дагдаҕар Боотур сөпкө этэр. Биһиги диэтэх дьон, Тыгын Тойон илиитэ тиийэ илик тэйиччи сириттэн хайа эмэ аҕа ууһун имири кырган, иэһи төлүүргэ тоҕоостоох кэм кэллэ бадахтаах. Түүл түһээн түҥүлүйдэхпинэ, айан аартыга арыллар буоллаҕа үһү…
– Ойуумсуйума! Эн саҕа түүллээхтэр-биттээхтэр манна да баарбыт, – Хаан Илбис быһа түспүтүн сөбүлээбэккэ, Лүксүрээн тиэрбэс курдугунан эриличчи көрбүт харахтарын кырыытынан кынчыаттыы, этэрбэһин оһуттан былаайаҕы хостоон таһаарбытыгар, Хаан Илбис ньыкыччы түһэн, кэтит көҕүстээх Дуораан Уус кэннигэр түспүтэ. Лүксүрээн былаайаҕын батас курдук үөһэ ууна салгыы саҥарбыта:
– Иэс, иэс төлөнүөхтээх! Тыгын Тойон сахалары түмэ сатыыра хайҕаллаах, ол эрээри атын улуус аҕа баһылыктарыгар, кини үрдүк аатыгар, баайыгар күлүк түһэрбиттэри кытта эйэлэспэтин көрдөрөөрү кырыктанан турдаҕына көҥүлэ. Мантан инньэ иэһин көрдөөн, сүгүн олордоро