Алыһардаах удаҕан айаҕа аһылынна. Кинилэр, Харатаайап кулуба көрдөһүүтүн быһа гынымына, сөбүлэһиэх курдук буоллулар.
– Эһиги оҕоҕут үөрүн энньэлээн-сэтиилээн үтэйэн көрдөххө эрэ кыайтарара буолуо… Онно үс ойуунтан итэҕэһэ суох буоллахха эрэ кыайтарыан сөп, – диэтэ Сыгынньах ойуун.
– Сүбэлээбиччэ сүбэлээҥ, үһүс кырдьаҕаһы кими көрдөһөбүнүй? – диэн Харатаайап ыйытта.
Сыгынньах ойуун Алыһардаах удаҕанныын сирэй-сирэйдэрин көрсөн кэбистилэр.
– Төһө да Чэмэй абааһы эрэ ойууна буоллар, илии-атах буолан син сылдьыһыа, Ньээкээ ойуун баҕайыны ыҥыран көр. – Итинтэн салгыы сүбэлээтэ: – Кэрэҕэ суох сүгүн үтэттэрбэтэ буолуо, онон атыырыҥ үөрүттэн быа түһэ илик ала биэни туттаран баайтаран кэбис. Биһиги үс хонон баран, киэһэ күн киириитэ тиийиэхпит. Ньээкээ ойууну ол кэмҥэ булан аҕалаарыҥ.
Сэмэн Харатаайап мантан быһа инньэ чочулар аттыларыгар олохтоох Ньээкээ ойууну көрдөһө-ааттаһа барда.
V
Сэмэн Харатаайап, түбүк бөҕөнү көрөн, үс ойууну булла. Кэрэх ыйыырга анаан атыырын үөрүттэн хончойор сааллаах, төгүрүк самыылаах ала биэни туттарда. Ойуурга тахсан эмэх маһы булан киллэрэн, дьахтарга маарынныыр эмэгэт быстардылар. Ол эмэх эмэгэккэ Маайа мааны таҥаһын бастыҥын: бэдэр кэтэхтээх, буобура тулалаах, иннигэр үрүҥ көмүс туоһахталаах, кыһыл сукуна быалаах дьабака бэргэһэтин кэтэртилэр, икки кулгааҕар тоҕус сүһүөхтээх көмүс ытарҕаны ииллилэр. Истиин-тастыын хонуу буобуратыттан тигиллибит оноолоох сонунан сонноотулар. Үрүҥ көмүс кылдьыы симэҕин моонньугар кэтэртилэр. Оҕуруо тиһии сүһүөхтэрдээх илин-кэлин кэбиһэр симэҕин баайдылар. Синньигэс биилинэн, арсыын кэтиттээх, бытырыыстаах солко курунан курдаатылар. Атахтарыгар оҕуруо оһуордаах түнэ этэрбэһи, илиилэригэр буобура билэлээх бөрө тыһа үтүлүктэри кэтэртилэр. Ити барыта Маайа эргэ сүктэн барарыгар кэтиэхтээх таҥаһа этэ. Ол курдук таҥыннаран баран, эмэгэти Маайа утуйар хаппахчытын иһигэр киллэрэн сытыардылар, бэдэр тириитэ суорҕанынан саптылар.
Ылдьаана сордоох, оҕотун Маайа оронугар эмэх эмэгэт сытарын көрө-көрө, ытаан сордоно сырытта. Харатаайап харахтаах көрбөтүнэн, хаптаҕай кулгаахтаах истибэтинэн дьиэттэн ыраах, ойуур иһигэр, хоруоп оҥорторон бэлэмнэттэ.
Күрэххэ анаммыт биэ баайыллыбыта үһүс хонуга туолуута Харатаайаптаах дьиэлэригэр үс ойуун кэллэ. Кинилэргэ арыгы иһэртилэр, ас маанытын аһаттылар. Ойууннар ама дьон курдук хонон турдулар. Сарсыарда кинилэр кэрэххэ анаммыт биэни, хаппахчы иһигэр сытар эмэгэти көрөттөөтүлэр, хос иһигэр үһүөйэҕин хаалан тугу эрэ бэрт өр сүбэлэстилэр. Дьэ ол кэнниттэн кыырар таҥастарын, дүҥүрдэрин киллэртэрэн куурда уурдардылар. Кыырар хосторун кэтэҕэрииҥҥи түннүгүн тыгар саҥа сэргэ туруортардылар.
Киэһэ аһылык кэнниттэн Сыгынньах ойуун кэрэх биэтин аҕалтаран саҥа сэргэҕэ, түннүк аттыгар баайтарда. Хаҥыл биэ барахсан, дьиэ иһигэр хас киһи саҥатыттан, кыра да тыастан барытыттан үргэн, муннун тыаһа хап-хаһыҥырас буолла, сэргэтин кытта өрө туста, мөхсө турда.
Ойууннар
