Dit was asof ’n gordyn om my toegetrek het sodat ek wou versmoor tussen die donker voue. Alles ruik na hartseer, so klam en muwwerig. Ek staan nie op nie, my lyf is net te swaar om tussen die lakens uit te sleep. Ek ruik myself, sweterig, suur, drassig soos rivierwater. Ek weet nie meer hoeveel dae laas ek gebad of hare gewas of selfs tande geborsel het nie. Ek word vuiler, meer flodderig en ellendiger en donkerte lê soos ’n swaar gewig op my.
My pa is weg.
Toe verloor Ma haar humeur.
“Jy staan nóú op. Of ek sleep jou hier uit. Sies man, dit ruik erger as ’n boemelaar se vodde hier binne. Kom nou! Op is jy. Die badwater is ingetap en ek gaan jou persoonlik kom skrop! Komaan, Elfie, liewe Vader, jy het sweerlik die helfte van jou gewig verloor. Nee-nee-nee. So kan dit nie aangaan nie. Jy kom môre saam met my werk toe. En jy gaan vanaand éét. Hoor jy my?”
Dit gaan tog daarna beter. Die donkerte om my wyk stadig, sekerlik danksy die pille wat die dokter na wie Ma my in haar etenstyd geneem het, gegee het. In die plek daarvan bly ’n grysheid, ’n enersheid agter, wat maak dat ek oor niks bly is nie, oor niks hartseer of kwaad is nie. Dit is makliker so.
Dokter Stewart leun vorentoe en skakel die bandmasjien af. “Ek dink ons moet nou halt roep. Jou kans gee om eers bietjie te rus.”
Met my hand oor my oë probeer ek my asemhaling reguleer soos die fisio’s my geleer het: tong teen jou botande, trek vir drie tellings lug in deur jou neus, hou vir vier tellings en blaas dit deur jou lippe uit.
Hy vat my hand weg en lig my ken. “Pixie, jy is gedaan. Ek gaan nou vir ons kos bestel en as jy klaar geëet het, klim jy in die bed. Ek gaan vir jou iets gee om te slaap en môre vroeg gaan ons aan met hierdie gesprek.”
“Maar—”
“Ek dink ek weet wat jy wil sê. Moet ons nie jou ma probeer kontak nie? Onder normale omstandighede het ek dit reeds gedoen, maar ek wil eers die volle verhaal hoor. En jy is gedreineer, jy moet eers weer energie opgaar. Reg so?”
San is aan diens en help my stort en nagklere aantrek. “Ek is so bly jy het alles onthou, dat jy weet wie jy is, maar ek kan sien die herinneringe het jou baie ontstel. Ek het vir jou kakao gemaak, drink dit en rus nou.”
“San, wag. Ek moet vir iemand sê, sit eers hier by my.” Nie eers haar kalmte kan die ontsteltenis in my stilmaak nie. “Ek kán nie alles onthou nie. Ek weet nie hoe ek hier gekom het nie. Dis soos ’n deur wat toegegaan het en die laaste ding wat ek onthou is my matriekeksamen, daarna is daar niks. Niks!”
“Pixie, luister vir my, dis absoluut normaal. Mense wat in ’n motorongeluk was kan dikwels niks van die botsing onthou nie, selfs rugbyspelers wat ’n erge kopstamp kry, kan nie agterna onthou hoe dit gebeur het nie. Die brein skakel outomaties af, so lyk dit vir ons, om ons te beskerm teen die skok en trauma van wat gebeur het. Mettertyd sal daar dalk dinge terugkom na jou toe. Maar vir nou is dit genoeg dat jy so ver gekom het.”
Seker, ja. As ek net eers met Ma gesels het. Sy sal seker weet hoe ek in Durban beland het.
San sit die daklig af, skakel my nagliggie aan. “Maak toe jou oë, ek sit hier by jou tot jy slaap. Nag, Pixie.”
“Jy lyk sommer beter vanoggend. Goed geslaap?” vra dokter Stewart toe ons die volgende dag in sy spreekkamer sit.
“Ja dankie, dokter. Ek voel vanoggend ligter en ek wil graag klaar vertel sodat ons my ma kan bel.”
“Ek ruil net die band in die masjien, dan begin ons. Kry solank tee en koekies.”
“Nee, dankie. Ek moet eers met jou praat. Dokter, sê my eerlik – gaan ek ooit onthou hoe ek voor daardie kar beland het?”
Hy kom sit op sy hurke voor my, vat my hande in syne en kyk my vas in die oë. “Ek kan dit nooit belowe nie, maar ek het ’n vermoede ek gaan afleidings kan maak sodra ek alles van jou weet. En ek belowe jou een ding, ek gaan saam met jou soek totdat ons uitgevind het wie jou so mishandel het. Jy moet net onthou jy is nie alleen nie. Nee … moenie huil nie, ek het nie meer tissues nie!”
Ek drink tog tee en lag selfs vir die grappie wat hy maak nadat ek sê ek voel minstens nie meer onsigbaar nie. “Het jy gehoor van die pasiënt wat by die psigiater kom en sê hy voel asof niemand hom raaksien nie? Toe sê die dokter, ‘Hè? Het iemand gepraat?’ ”
Toe die tee klaar is, knik hy vir my. “Is jy reg om te begin?”
“Ek is.”
Ek het ’n jaar lank antidepressante gedrink. Dit het gemaak dat die eerste Kersfees ná Pa se dood, my verjaardag einde Februarie, die hartseer van herfsblare, die eerste herdenking van daardie Sondag in Julie in Amanzimtoti, Ma en Pappa se verjaardae en troudag, die ergste koue van die winter, die lentereuk van die jasmyn wat teen Lindenhof se muur groei, my goeie rapport en Ma se bevordering tot hoofverkoopsdame kom en gaan sonder dat ek emosioneel daaroor raak. Alles bly kleurloos, skakerings van grys.
Tussen my en Ma lê dieselfde grysheid. Ná my insinking in Desember toe ek minstens vir ’n paar dae gevoel het asof sy my werklik raaksien en tog dalk nog vir my omgee, het sy net ná Nuwejaar een oggend vroeg in my kamer gekom en Pa se blokkieshemp op my stoel gesien. Ek het dit uit my kas opgediep oor Kersfees en, nadat ek dit nat gehuil het, dit platgestryk, oor my stoel gehang en weer saans met hom begin gesels.
“Wat gaan hier aan? Waar kry jy die hemp? Wat maak jy daarmee?”
“Ek het dit gebêre. Dit help as ek te veel verlang.”
Haar gesig vertrek, haar oë blits. Toe draai sy om en ek hoor hoe die voordeur agter haar toegaan.
Het my ma nog ’n hart? Hoe kan sy wegstap en op die bus klim en gaan werk en nie een woord vir my sê nie? Hoekom práát sy nie met my oor Pappa nie? Vandat sy my vertel het dat hy ons onversorg agtergelaat het, het sy nog nooit weer sy naam genoem nie. Wil sy hom nie met my deel nie? Was ek dan verkeerd om te dink dat sy tog vir my omgee toe sy my dokter toe vat? Toe sy vir my ’n horlosie gee vir Kersfees?
In die jaar ná my pa se dood het ek net een ding vir seker geweet. My ma kan my nie vergewe nie. Sy blameer my vir sy dood. Wens sy dit was eerder ek wat teen die rotse vasgeslaan is? Eerder ek wat in die Wespark-begraafplaas begrawe lê? Ek lees Elisabeth Eybers se “my hele lewe lank sal ek moet boet” en ek wonder of ek sterk genoeg is.
In daardie tyd vind ’n kopskuif binne my plaas. Ek is op my eie. Ek is alleen. Hoekom moes Pappa doodgegaan het? Ek is nie vir hom kwaad nie, hy het my dan probeer red. Maar ek is kwaad vir die Here. Ek kan nie, wil nie verstaan hoekom Hy my verlaat het nie. Hy stuur nie eers meer die engel nie. Die verlatenheid sit soos ’n gewas in my binneste, ’n harde klont.
Dinge gaan beter in die jaar daarna. Ma koop met Mister Cohen se hulp ’n tweedehandse oranje Datsun 1200. Met haar verhoging huur sy ’n televisiestel en ek kan Three’s company kyk en by die skool daaroor saampraat, “Let’s get physical” neurie, en saam oe en aa oor Charles en Diana se soen op die balkon ná hulle troue. En saans kan ons die televisie aanskakel en die gebrek aan kommunikasie tussen ons maskeer. Ons lag soms saam vir ’n komedie, maar ons gesels nie. Ek luister nuus op my radio, kyk nuus op ons klein televisiestel en praat in my kop met Pappa daaroor.
My geskiedenisonnie, ou Lange, lig sy wenkbroue en prys my op sy lomp manier omdat ek weet wie Lech Walesa is wat veg vir die regte van werkers in Pole. Sku om weer uitgesonder te word, steek ek nie my hand op toe hy vra wie weet van Operasie Protea in Angola nie. Ek hou al meer vir myself.
