“Die water gaan ons nie vat nie,” sê sy.
Dit was lelike water. Modder. toe ek in die middel kom, dog ek ons is weg, die stroom gaan my vat met kind en al, maar ons is deur. Net-net. Eers by die huis, toe ek haar droog en voor die vuur had, vra sy: “Was Pa bang?”
“Ja,” sê ek, “maar ek het nie gerittel nie.”
“Nee,” sê sy, “ons het nie gerittel nie.”
Ligdag het ek en sy al nege die strikke gaan naloop. Elkeen was fyn en reg gestel soos ek haar geleer het, op die regte plekke, maar nie eers ’n bok se haar was gevang nie. Niks.
Sy was stil. Toe ons by die huis kom, het ek haar gehelp om ’n buitevuur te maak. Dit was tyd dat ons ’n slag patats onder die as kry, ’n mens raak moeg van waterpatats. Ek het by die hout gaan inval. By die tente was dit stiller as gewoonlik; hier en daar het ’n stuk wasgoed aan ’n ankertou gehang en van die mans het eenkant gestaan asof hulle vergader om te praat. Ek het my rug op hulle gedraai en die spansaag sekuur op die merk gesit en ’n nuwe stoeletjie aangevoor. My taak by die tente sou nie begin voor White nie weg is nie; twee base op een werf het nog nooit gedeug nie.
Die lug was oop en helder. ’n Vleiloerie het onder uit die kloof gedoe doe doe-doe-doe, opgehou, weer begin. As die vleiloerie roep, was die reën nie ver nie, en dit was goeie tyding. Ek het klaar gedink: as dit teen die Vrydag nog nie gereën het nie, sou ek die geelsloot moes loop oopsteek om die aartappels en die kool nat te lei. Een van die eerste dinge wat ek sou doen wanneer die spul sywurms weg is, het ek my gestaan en voorneem, sou wees om ’n behoorlike wal bo die sloot te gooi sodat ek meer water kon vang vir Mei en Junie se bergwinddae wat alles kom uitdor. ’n Dam soos Poortland sou die platrand nooit hê nie, die water was nie daar nie. Net die twee vlak afloopspruite het die platrand se water gebring, die een skuins bokant my huis, en die een anderkant die tente waar ek my twee osse laat suip het en waar ek vir White gesê het die Italiane moet skep; ek wou hulle nie naby die geelsloot sien nie, dis my water. Huiswater het ek van die dak af in die vat gevang. As die vat leeg was, het ons water aangedra van die sloot af, maar gelukkig was dit selde want die Bos ken min droogte. Nee, ’n dam soos Poortland s’n sou die platrand nie kon hê nie, maar ek was nie ontevrede nie; as ek blyreg kry, was ek oor niks ontevrede nie. Die beste van die riviere, die Gouna en die Knysna, het onder in die klowe om die platrand geloop en daaraan kon jy niks doen nie.
Die hout het lekker gewerk, want dit was goed droog. My kop het agtertoe geloop tot by die dag toe ek daardie boom bo in Lelievleibos in dikbos gekap het. Eintlik was ek op pad van die heuningneste af toe my oog die boom sien en ek hom net daar vooruit bereken in opvoustoeletjies: soveel mote, soveel pootjies, soveel draertjies waaraan die riempies vaskom. En ek sê vir Mirjam: “Hom gaat ek sommer net hier kap. As die wagter kom, hardloop ons wes tot onder in die kloof en kruip weg, want Pa se houtliksens het week voor laas al geverval en Pa wil nie vandag vir ’n wagter staat en verskonings lieg nie. Jy weet Pa hou nie van ’n liegtery nie.”
Dit was ’n mooi boom, ingeplant waar dit nie te skuins was vir ’n man om hom te moot en uit te sleep nie, as jy hom kap dat hy reg val. Ek sê nog die dag vir Mirjam: teen die tyd wat daardie boom se hout droog is, is sy groot. Sy was toe veertien en ek kon nog die kommer oor haar teëhou, sy was nog kinderlik. Ek byl in en ek kap nog ewe lekker, toe staan die man aan die bokant in die sleeppad en ek sê vir myself: Silas Miggel, dis te laat vir hardloop, vandag is die dag lat jy sonder liksens gevang is, dis ’n nuwe wagter. Maar toe ek die man weer aankyk, sien ek hy lyk nie soos ’n wagter nie, hy lyk nie eers soos ’n gewone mens nie, daar’s iets anders aan hom. Ek groet. Hy groet op Engels. Ek lê my byl neer en ek loop nader. Ek sien dis ’n man wat lank aan die loop is, die bondel op sy rug is groot en swaar en sy hare is lank soos ’n vroumens s’n. Bo-op sy bondel is ’n ding met pote wat nes twee horings agter sy kop verbysteek en ek vra hom daarna. Hy sê dis die ding waarop hy sy papier sit as hy teken. Ek vra vir hom wat hy teken; hy sê hy teken die Bos. Ek sê vir hom dan sal hy baie papiere vol moet teken want die Bos is groot. Toe vra hy vir my of ek hom dalk van die lelies kan sê, hy soek al weke. Ek vra vir hom watse lelies? Hy sê die vlei vol rooi lelies wat hulle sê êrens in die Bos is.
“Mister,” vra ek vir hom, “het jy in al die weke wat jy loop een enkelte lelie op jou pad gekry?”
“Nee,” sê hy.
“Mister,” sê ek, “ás die Bos ’n vlei vol lelies wegsteek en ás die Bos wou gehad het jy moet sy lelies kry, sou jy dit teen hierdie tyd al gekry het. Gaan huis toe.” Maar die man praat mooi, hy sê ek moet hom die pad na die lelies toe beduie. “Mister,” sê ek, “daar loop nie ’n pad na die lelies toe nie.” Toe vra hy of hy die kind kan teken; ek sê vir hom ek laat nie van my meisiekind ’n gesnede beeld teken nie.
Ek was nog nie halfpad met die stoeletjie se uitsaag nie, toe kom White en Christie daar by my aan en ek sê vir hulle as hulle wil sit, sal hulle maar daar buite moet sit, ek los nie die werk nie. Alles is agter. White het gaan sit en Christie het bly staan asof dit nie na sy sin was onder sy voete nie. Toe kom dit uit dat hulle eintlik daar is sodat White in Christie se teenwoordigheid die laaste orders kon afgee en daarom het hy Engels gepraat sodat Christie kon verstaan. Hy het gesê ons moet alles in ons vermoë doen om die Italiane kalm en tevrede te hou, totdat hy van die goewerment verneem het wat daar omtrent hulle gedoen gaan word. Of hulle vry terugvaarte gaan kry of nie, en indien wel, wanneer. Die antwoorde op sy eerste briewe, toe hy nog met hulle op die dorp was, behoort teen dié tyd in sy kantoor te lê en hy sou alle tyding saam met een van die boswagters uitstuur platrand toe. Gebeur dit dat hy intussen magtiging kry om die sjieling per dag per kop aan hulle uit te betaal, sou hy sorg dat die nodige proviand weekliks gekoop word en ook uitgestuur word platrand toe. Daarmee was Christie nie tevrede nie. Hy’t gesê dat hy reeds hoeveel geld aan hulle voorgeskiet het en dat hulle belowe het om dit aan hom terug te betaal. White moes die geld weekliks net so uitbetaal. In my hart het ek gewonder wie hulle dink elke week die sak sjielings platrand toe sou dra, maar niks gesê nie. Dit sou nie Silas Miggel wees nie. Toe sê Christie vir White om tog nie te vergeet om nog ’n paar tente te stuur nie, en komberse, en kookpotte, en wateremmers en en en.
Ek het hulle maar so werk-werk gestaan en luister. Neuk sou dit neuk. Die beste was om stil te bly en te wag dat White eers uit die pad uit is.
Toe bring Mirjam vir hulle koffie buitetoe en ek sien Christie se oë bly op haar soos ’n houtkoper s’n op ’n mooi vrag hout. Ek vra vir White, op Hollands, of die man ’n vrou het. White sê hy weet nie, die man het weinig oor homself gepraat.
“En jy sal maar moet mooi werk met hom, Miggel,” waarsku White my op Hollands. “Hy verkeer onder baie druk en is taamlik humeurig.”
“Mister White, Mister hoef nie met een bekommernis hier weg te stap nie. Ons sal regkom. Kyk Mister maar net lat Mister dadelik aan die goewerment skryf lat ek nou hier vir Mister instaan in ruil vir my blyreg. Dis al.”
“Dit sal die eerste wees wat ek doen sodra ek môre in my kantoor kom.”
“Hoe gaat Mister op die dorp kom?”
“Ek het gereël dat een van die boswagters my goed vir my kom dra. Ek neem sommer die brief wat Mister Christie oor die Grassi-kind geskryf het, saam vir konstabel Ralph. Probeer tog asseblief om meer simpatiek teenoor die Grassi’s te wees, Miggel, hulle het nie die kind vir Tomaso gegee nie.”
“Mister glo soos Mister glo, en ek glo soos ek glo.”
“Hierdie mense is verward, Miggel, wees hulle genadig en kyk mooi na hulle.”
“Mister,” het ek hom gerusgestel, “solank ek na hulle kyk, sal hulle niks oorkom nie. Mister kan hulle maar tel. Verbeel ek my
