op Engels nie, want hulle is baie slim, slimmer as mense, hulle verstaan alles. As jy hulle op die regte naam noem, hoor hulle jou en hulle dink jy roep hulle en kom trap jou plek uitmekaar.” Ek het op die man se gelaat gesien hy weet nie waarvan ek praat nie. “Law of de forest, Mister! Ek praat van die groot diere met die groot ore en die …” Dit was tydmors. Ek het nie geweet wat slurp in Engels is nie en Mirjam was nie by nie. “Los dit,” sê ek, “roep die mense bymekaar en sê vir hulle die hout moet gekap kom, die son klim.”
Wat hy vir hulle gesê het, weet ek nie, maar dit was net woerts-woerts, toe is hy klaar en toe trek hulle los en praat en beduie asof daar ’n slang tussen hulle gegooi is. En Christie staan soos een van wie tot die skaduwee vernaam is.
“Ek het jou gewaarsku, Miggel.” Ek was ook nie meer Mister nie. “Hulle sê waar hulle vandaan kom, hou rowers en wegkruipers in bosse, nie ordentlike mense nie.”
Ek dog ek kom iets oor. “Wat? Sê jy vir hulle, ek sê, in hierdie bos woon net houtkappers en hulle huismense en nie een is ’n wegkruiper of ’n rower nie. Die rowers bly op die dorp, ons noem hulle die houtkopers. Sê dit vir hulle.” Ek het stilgebly van Josafat Stander.
En weer is dit net woerts-woerts, toe sê hy: “Hulle sê hulle is nie houtkappers nie, hulle is geëerde syboere in die land waar hulle vandaan kom.”
“Vra vir hulle, ek vra, as hulle dan so geëerd was, vir wat het hulle hiernatoe gekom?”
“Omdat hulle met mooi beloftes en advertensies gelok is en nou in die wildernis afgelaai sit!” het hy self geantwoord. “Hierdie mense is in opstand. Daar is gekke van hulle gemaak, hulle is beledig! Waar ek en hulle vandaan kom, woon barbare in tente of in huise van hout!”
“Luister, Mister, wil jy vir my kom staat en sê Silas Miggel is ’n barbaar?”
“Húlle sê dit, Miggel, nie ek nie. Wat ek wel kan byvoeg, is dat jy nie ’n idee van beskawing het nie en dat ek en die Italiane uit beskaafde lande kom.”
“Val vuurmaakhout daar uit die lug uit?”
“Nee. Hulle stel voor dat jy die hout gaan kap.”
“Hulle sê ék moet die hout gaat kap?”
“Ja.”
Ek het nie geweet of ek moes omdraai en loop of stilstaan en baklei nie. Waar daar siekte is, tel jy jou byl vir jou allernaaste op in die Bos en loop kap sy hout en sleep dit vir hom uit en ry dit tot op die dorp, en jy vat nie vir jou ’n korrel van sy koffie of sy suiker nie. Maar jy tel nie byl op vir ’n gesonde man nie, nog minder vir ’n treksel vreemdes.
Die luggie wat oor die platrand gesny het, was koud. Die vroue se rokke het om hulle bene vasgewaai en die meeste had tjalles om die skouers. Die kantkrae was nog net so wit, maar ek kon nie agterkom of dit ander rokke was wat hulle aangehad het nie. Ek dink dit was. Die meeste was jong vroue, net een was ouer. Die windjie het van die seekant af gewaai en die tente soos loslyfgoed laat wapper. Teen die Saterdag sou dit reën.
“Signor Miggel?”
’n Vrou met ’n kopdoek onder die ken geknoop en ’n krom neus, het my by die naam geroep. “Ja?” Ek kon hoor sy wil iets van my weet.
“Mariarosa vra hoe groot die Bos is,” tolk Christie.
“Sê vir haar veertien dae se stap na die oostekant toe; noord tot waar die berge lê, suid tot waar die see hom keer en weswaarts weet ek nie.”
“Sy vra wat jou plan is, wanneer jy vir hulle die hout gaan kap. Hulle moet vuur hê, die kinders is honger.”
Ek het vir myself gesê: Silas Miggel, staan kalm; jy’s vasgekeer en as jy vas is, is jy vas. Trap bo-oor jou trots en loop kap vir hulle die hout, die dag gaan om. Loop kap die hout, sleep dit vir hulle uit, dra dit uit, laat hulle staan waar hulle staan. Verniet sal jy jou blyreg nie kry nie. Troos jou dat hulle môre vort sal wees en jy die hele platrand vir jou en Mirjam sal hê.
“Goed,” sê ek vir Christie, “ek sal die hout loop kap. Sê vir hulle dit sal die beste wees, want die Bos het ’n manier om ’n bang man se broek van sy lyf af te beef en dan is hulle nog groter gekke as wat hulle nou is en jy’s die grootste een.” Of hy alles verstaan het, weet ek nie, ek moes maar baie Hollandse woorde tussenin hou.
Ek het die orige byle by die huis gaan sit, die os loop aanhaal en langs die houtkamer voor die slee gespan. Mirjam het vir my asbrood en patats in die bladsak gepak.
“Kan ek nie saamgaan en Pa gaan help nie?”
“Nee.”
“Is Pa nou vir my ook kwaad?”
“Nee.”
“Kan Pa nie solank van ons hout vir hulle gee nie?”
“Dan wil hulle môre wéér van my hout hê.”
Ek is met Rooiels-se-sleeppad die Bos in en ek het my kop vooruit gestuur om die plek te loop kry waar die storm die jaar tevore ’n ou kershout uit die bosvloer gewoel en neergelê het. Daar sou nie gerapport kon word dat Silas Miggel vir hulle groenhout gekap het nie. En ’n beter vuur as van kershout sou hulle nie kry nie. Maar hulle sou betaal. Die goewerment sou betaal. Silas Miggel laat nie aan sy gesig vat nie.
Die Bos was klam en koel en stil. Bo in die bosdak het die wind geroer en spetseltjies son op die os se rug laat spring. Die platrand se oopte was my woning, maar die Bos was my lyf se tweede baadjie. Daar was geen beter plek waarheen ’n man hom kon wend as hy die dag alleente moes hê nie; waar jy vir die boswagter kon gaan wegkruip as daar nie geld was vir houtliksens nie; waar jy die bitterheid uit jou uit kon loop kap as die houtkoper jou verneuk het, as vreemdes jou plek ingeneem het nie.
Gert Oog het darem eendag die geluk gekry om ’n slag ’n houtkoper ook terug te betaal. Gert het weke lank aan ’n vrag stinkhout gekap en gesaag en reggemaak en dit bo uit die Bos uit gesleep, deur die klowe, deur die driwwe, en toe hy op die dorp kom, toe sê die houtkoper hy kan hom nie meer as vyf sjielings se winkelgoed vir die hout gee nie, die kleur is te lig. Gert het nie afgelaai nie, hy’t honger omgedraai. En nie lank nie, toe’s Gert terug by dieselfde houtkoper, weer met ’n vrag stinkhout, en hierdie keer sê die houtkoper, sodat almal op die houtwerf kon hoor en ’n voorbeeld sien, dat dit die mooiste vrag stinkhout is wat in maande by hom aangekom het. Hy het nie geweet dis dieselfde vrag hout nie, dat Gert dit net loop donkerder kleur het met ’n bietjie muishondbos-treksel nie.
Maar terugbetaal is nie uitbetaal nie, jy moet maar jou byl vat en loop kap en vorentoe bly kyk tot waar jou blyreg lê. En die kershout was omtrent ’n halfuur die Bos in met die os en die slee en gelukkig nie te ver van die sleeppad af nie; die entjie skuinste waar ek die hout sou moes uitdra tot bo by die slee, ook nie te erg nie. Een ding sou ek daardie Italiane wys, ek sou vir hulle wys wat een man met ’n byl kon uitrig. Houtkap was nie sywurms oppas nie.
Elke drag wat ek onder klaar gekloof het, het ek met die rieme vasgemaak en uitgesleep totdat daar ’n oopgekloofde, slykerige pad deur die onderbos boontoe gelê het. Ek het seker so ’n stuk of ses dragte uitgehad, toe klap die skoot noord van my, na Draaikloof se kant toe. Swaargeweer. Ten minste kwartponder. Kort op die eerste een nog twee en toe ’n vierde: doodskoot. Iemand het ’n olifant platgetrek. Josafat Stander was dit nie; hy het nooit meer as twee skote geskiet om ’n olifant te laat val nie, en hulle sê ’n koei het hy nooit geskiet nie.
Ek had nooit sin om
