1948 as minister in dr. D.F. Malan se nuwe kabinet aangestel word, word hy as voorsitter deur dr. Nic Diederichs opgevolg.
Rupert boekstaaf sy hoë dunk van Stals by geleentheid van sy mentor se sewentigste verjaardag, ’n paar maande voordat Stals op 5 Februarie 1951 oorlede is.
Hy doen dit in ’n artikel, onderteken deur A.E.R., in Tegniek se uitgawe van September 1950 waaruit blyk dat Stals in ruime mate Rupert se geloof in medebestaan gedeel en waarskynlik verder geïnspireer het. Stals se “fynheid van gees” – een van die opperste komplimente wat Rupert aan ander mense gee – het ’n onuitwisbare indruk op hom gelaat. “Gedurende my lewe het ek nog nooit ’n mens teëgekom wat volgens my insig ’n volmaakter, eerliker, opregter Christen-mens is nie.”4
Benewens hy en Stals is die ander lede van Rembrandt se eerste direksie C.C. (Oupa) Kriel, D.W.R. (Dirk) Hertzog, I.M. (Ivan Makepeace) Lombard, J.H. (Jan) Steyn en R.L. (Roulou) Barry.
Die verhuising na Stellenbosch val saam daarmee dat Rupert ook in die nuwe omgewing by ’n afdeling van die Afrikaner-Broederbond ingeskakel word.
Tussen September 1945 en Januarie 1947 word in die AB besprekings oor ekonomiese aangeleenthede gevoer waaraan Rupert deelneem as een van ’n veertigtal lede wat verteenwoordigend van die grootste Afrikaanse sakeondernemings is. Spanning blyk tussen AB-lede se volksentiment wat om ’n gemeenskaplikheid van strewe roep en hul besef dat markkragte en individuele inisiatief ten grondslag aan die stelsel van vrye mededinging lê. Die debat wat vroeër tussen ’n sosialistiese en vryemarkbenadering geheers het, word in hierdie tyd afgerond met ’n lojaliteitsbetuiging teenoor die vrye mark.5
In hierdie besprekings, waar Rupert hom aan die kant van die vryemarkstelsel bevind, vertel hy onder meer dat terwyl hy in die Noorde was, hy nie kon verstaan waarom daar ’n agterdog en argwaan van die kant van die Suide teenoor alles van die Noorde bestaan nie. Hy pleit dat daar ’n beter verstandhouding kom en ook dat die groter instellings hulle oor die jongeres ontferm en omstandighede help skep waarbinne die kleiner ondernemings natuurliker en voordeliger sou kan groei.
Rupert se pleidooi is betekenisvol in die lig van slepende Noord-Suid-onmin in die Afrikanerpolitiek. Hoewel dit etlike jare voortsleep, kon hy nooit onmiskenbaar met enige van die faksies vereenselwig word nie.
Binne die AB was daar ook groot verskille oor ’n verskeidenheid kwessies en Rupert het, soos hy dit self stel, “my standpunt gestel”. Dit behels onder meer dat hy medebestaan bepleit.
Hy neem nog deel aan besprekings in die jare vyftig. Op ’n bondsraad van 4-5 Oktober 1956 waar die Afrikaner se ekonomiese strewe hoog op die sakelys staan, stel sommige sprekers ’n kwotastelsel voor as ’n “magtige instrument” om aan jong en opkomende Afrikaanse sakeondernemings ’n vastrapplek in die handel en nywerheid te verseker. Die uitvoerende raad van die AB word versoek om kabinetslede te bearbei om ’n grondslag te probeer vind “waarop Afrikaner-ondernemings in meerdere mate deur die toekenning van kwotas begunstig kan word”.
Rupert, wat een van drie referate op die bondsraad lewer, wys egter daarop dat ’n eie sakestyl, realisme, entoesiasme en lojaliteit die belangrikste vereistes is om sukses te behaal. ’n Tweede referent, dr. A.D. Wassenaar van Sanlam, beklemtoon hierbenewens dat, benewens magte van buite wat teen die Afrikaners se vooruitgang werk, die vernaamste struikelblokke geleë is in die Afrikaners se eie opvatting oor en benadering van hul probleme.
Die uitvoerende raad reageer “bra flou” op besluite oor sake soos ’n kwotastelsel, ’n idee wat vroeër ook deur dr. Hendrik Verwoerd gepropageer is. Kwotastelsels, wat weer ná die bewindsoorname van die ANC in 1994 in die nuwe regering se transformasieplanne en regstellende aksie sou figureer, is binne enkele maande na die bondsraadsbesluite van 1956 van die uitvoerende raad se agenda geskrap.6
Rupert raak algaande ook tot die oortuiging dat die vroeëre noodsaak vir ’n organisasie soos die AB verminder het ná 1948, toe “ons eie mense aan die bewind gekom het”. Sy vader was gekant teen geheime organisasies en h´y het nooit lid van die AB geword nie, al was sy vriend ds. Jozua Naudé ’n stigter en die eerste president van die bond. John Rupert het geglo dat daar altyd ’n knoeiery in ’n geheime organisasie ontstaan.
Sy siening laat sy seun mettertyd toenemend ongemaklik voel. Rupert se deelname aan aktiwiteite van die AB, wat volgens hom mettertyd ’n “onding” geword en “kontraproduktief begin werk het”, neem algaande af. In die jare sestig word in ’n omsendbrief van die bond vermeld dat hy net twee van die jaar se maandelikse vergaderings van die afdeling Helderberg bygewoon het.7
Uiteindelik verval sy lidmaatskap. Maar hy skend nooit soos Beyers Naudé (wat 22 jaar lank lid en in Emmarentia die voorsitter van ’n AB-afdeling was) en Albert Geyser (wat nooit vir AB-lidmaatskap in aanmerking gekom het nie) die vertroulikheid van die organisasie nie.
Hertzog skryf in ’n interne memorandum oor ’n bewering in Dan O’Meara se Volkskapitalisme dat “the Bond-connection was vitally important to the early development of Rembrandt” die volgende: “Die lede van die Broederbond, die Reddingsdaadbond en tewens talle ander mense het Rembrandt ondersteun, maar dat dit deur die Broederbond gestig is, is kaf.” Hy sluit die memorandum af: “Rembrandt het destyds voorsien aan ’n behoefte om die Afrikaner op ’n gesonde grondslag na die sakelewe te voer en het daarna wyd bekend geword vanweë sy pionierswerk in 50/50 vennootskap met alles wat dit meebring aan internasionale en intergroep samewerking. Hiervoor en vir die handhawing van hoë gehalte in produkte en dienste sal Rembrandt bekend bly ongeag al die modder wat van tyd tot tyd gegooi word deur mense wat ’n eie byltjie te slyp het.”8
Oor ’n moontlike voorkeurbeleid vir Broederbonders is Rupert adamant: “Ek het nooit lidmaatskap van die Broederbond as ’n kriterium by aanstellings gebruik nie. Lidmaatskap van die Broederbond was nie vir my ’n rede tot voorkeurbehandeling nie.” Hy het dit ook beleid gemaak om nooit enigiemand in sy groep te verplig om Afrikaans te praat nie.
Juis so ’n Engelssprekende met wie hy ’n lang verbintenis sou handhaaf, besoek Stellenbosch in 1946 – die Londense bemarkingskundige Patrick O’Neill-Dunne van Rothmans, vir wie ’n konsepkontrak opgestel word om Rothmans se produkte in Suid-Afrika te help bemark.
’n Ou koringmeul langs die Bergrivier in die Paarl word as die groep se eerste sigaretfabriek ingerig. Rupert moes tot 1947 wag voordat die eerste sigaretmasjiene opdaag. Dit kom uit Kanada. Hulle koop in daardie jaar met behulp van Dawid de Waal Meyer, Suid-Afrika se handelskommissaris in Montreal, die masjiene van ’n klein fabriek van ’n maatskappy in Kanada wat Dunhill-sigarette gemaak het en ná die oorlog nie die mas kon opkom nie.
In die begin van 1948, soos Rupert dit stel, “het ons uiteindelik met twee ou primitiewe sigaretmasjiene die stoute skoene aangetrek om sigarette te begin maak, met oorsese kennis en Suid-Afrikaanse kapitaal”.
Agterna wonder hy, gedagtig aan die relatiewe posisie van sy klein Gideonsbende en die wêreldmagte in daardie stadium, of hy die moed sou gehad het om dit weer te doen. Mense sê “A little knowledge is a dangerous thing”, maar as hy geleerdes en homself betrag, dink hy “A great deal of knowledge is a dangerous thing” – want jy word bang. Dit word ook een van die redes waarom hy graag jong mense aanstel om ’n moeilike taak te verrig – want ouer mense met meer kennis is geneig om net die gevare en slaggate raak te sien. Jong mense bou brûe om probleme.
Sy groep het ten aanvang ’n bietjie kennis gehad, maar heelwat moed en basiese integriteit. “As ek mag praat as die enigste oorlewende van die oorspronklike pioniers, wil ek sê dat ek nie skaam is om te noem dat ons die sakelewe betree het om ’n eie staanplek te verwerf nie. Om saam te werk met ander, maar nie altoos vir ander nie.”
