soos ook met tabak, verminder en op die suksesvolstes gekonsentreer.
Die drankmaatskappy sou ’n grootse suksesverhaal word – en wêreldberoemd met van sy wyne en brandewyne. Van die bekendste handelsmerke11 was (met die 1951-pryse per bottel, omgesit in rand, wat toon watter uitwerking inflasie sedertdien gehad het):
Oude Meester Brandewyn R1,25
Richelieu Brandewyn R1,10
Old Master Medium Sherry 43c
Theuniskraal Riesling 54c
Stellenheimer Rooderust 37c
La Residence Vonkelwyn R1,09
Van der Hum R1,01c
Terwyl ’n suksesverhaal in die drankbedryf ontvou, het die dramatiese uitbreiding van Rupert se tabakryk sowel as ’n opspraakwekkende bieroorlog voorgelê.
Hoofstuk 7
Rembrandt: ’n Meesterstuk gebore
Buig of bars, Rupert wou sigarette vervaardig. Hy strewe hierdie droom van hom met deursettingsvermoë en doelgerigtheid na. Dit loop daarop uit dat die stigting van Voorbrand in 1941 gevolg word deur die stigting in 1946 van die Rembrandt Tabakvervaardigingskorporasie van Suid-Afrika Beperk, waarin Voorbrand opgaan.
Tabak en drank sou die basis van die toekomstige sukses van die Rembrandt Groep vorm. Rupert verduidelik: “As ’n jong man het ek besluit dat tabak en drank die beste groeipotensiaal het, want as ’n jeugdige tydens die Depressie van die jare dertig het ek opgelet dat mense nie minder rook nie en, indien enigiets, waarskynlik selfs meer drink.”1
Gevolglik konsentreer die groep ten aanvang bowenal op tabak en drank, maar ook omdat die eerste aandeelhouers hoofsaaklik wyn- en tabakboere was.
In daardie tyd was daar geen sprake van die gesondheidsrisiko’s van tabak wat ’n paar dekades later ’n oorheersende strydvraag in die hele tabakbedryf geword het nie.
Rupert spits hom in die beginjare veral op die tabakbelange toe terwyl Hertzog grootliks na die drankbelange omsien. Hertzog bly nietemin meer op die agtergrond, en hy noem meermale teenoor sy vriende en familielede dat dit beter so is, want ’n span kan net een kaptein hê: “Anton is die boegbeeld.”
Die klemverskuiwing van Voorbrand na Rembrandt is uit eie reg ’n belangrike innovasie.
Rupert het lank oor ’n nuwe naam nagedink: “Agter ’n goeie naam is daar net soveel arbeid (dinkwerk) soos agter die hele produk.” Hy besef dat Voorbrand nooit sou deug vir die sigaret waarmee hy die wêreldmark wou verower nie; veral nie die kieskeurige Afrikanermark wat so maklik die eie wantrou nie. Aanvanklik dink hy aan Cigarette Cézanne, maar laat dit vaar toe die nuwe ingewing kom.
Een nag droom hy van Rembrandt se skilderye. Toe hy wakker word, weet hy dadelik wat die naam van sy maatskappy sal wees.
Hy maak sy vrou wakker om haar van sy besluit oor die naam in te lig: “Ons nuwe sigaret se naam is Rembrandt!”
Sy hou nie juis daarvan om in haar slaap gesteur te word nie; tog gebeur dit meermale dat hy smôrens vieruur wakker geword het met ’n oplossing vir ’n probleem wat in sy onderbewussyn gesluimer het.
“Ons was so opgewonde daaroor dat ons nie weer aan slaap gedink het nie,” vertel Huberte. “Ons het tee gaan maak en die nag nie weer ’n oog toegemaak nie. Ons het al twee sommer geweet die naam is doodreg.”
Rembrandt is immers ’n naam met universele trefkrag en ’n simbool van gehalte. Dit kom eg voor en so emosioneel aangrypend soos die werke van Rembrandt Harmenszoon van Rijn (1606-’69), die grootste kunsskilder van sy tyd en skepper van die wêreldberoemde Nagwag, wat in die Rijksmuseum in Amsterdam hang. Rembrandt was onmiddellik herkenbaar en het goed in Afrikaans en Engels en inderdaad alle tale geklink. En geen seksionele byklank kon daaraan gegee word nie.
Rembrandt se sterfdag, so blyk dit later, is ook Rupert se geboortedag: 4 Oktober.
Die geïnspireerde keuse van die naam is die begin van ’n groot nuwe avontuur wat die Ruperts en hul medestanders op ’n wentelbaan rondom die aarde plaas.
’n Briljante skuif wat Rembrandt grootliks sou bevoordeel, is reeds ’n ruk tevore gemaak. Dit was toe Rupert teen die einde van 1945 op sy eerste oorsese sakebesoek gegaan het, op soek na die nodige masjiene en om die verkryging van noodsaaklike tegniese dienste te probeer reël. Daar maak hy kennis met Sydney Rothman van Engeland, hoof van Rothmans of Pall Mall, en sluit ’n strategiese ooreenkoms wat verreikende gevolge gehad het.
Die 29-jarige Rupert was in daardie stadium in Johannesburg bevriend met Gordon Douglas, ’n Engelssprekende van Skotse afkoms wat die agentskap vir Rothmans in Suid-Afrika gehanteer het.
Douglas beteken in die beginjare baie vir Rupert. Met die oog op die jong Afrikaner se buitelandse besoek maak hy hom touwys in die fyner kunsies wat ’n internasionale sakeman moet baasraak, waaronder fooitjies vir kamerbediendes en hotels waar hy moes tuis gaan.
Douglas wou Rupert onder meer voorstel vir lidmaatskap van die Rand Club, die eksklusiewe klub in die middestad van Johannesburg wat veral ryk Engelssprekende sakelui en mynbase van die Rand onder sy lede tel en as die kantien van die Kamer van Mynwese beskou is. Maar die jong Afrikaner, wat met voorname soos Anthony Edward waarskynlik geredelik aanvaar sou gewees het, weier beleef. Hy verduidelik aan Douglas dat hy nie lid kan word van ’n klub wat nie vir iemand soos dr. Hendrik van Eck, die gerespekteerde Afrikanernyweraar, plek het nie.
Rupert vertrek in Oktober 1945 met ’n vliegboot van die destydse BOAC na Londen, ’n reis wat ses dae en ses nagte sou duur. Vlugte was kort ná die einde van die Tweede Wêreldoorlog net een keer in veertien dae beskikbaar, en dit het oor Afrika via die destydse Lourenço Marques (Maputo) oor die groot mere na Khartoem en Kaïro en van daar na Bournemouth in Engeland gegaan.
Die vlug het ’n groot uitwerking op sy denke. Vanuit die vliegboot wat op ’n lae hoogte 165 myl per uur haal, verkyk hy hom aan die uitgestrektheid en ongerepte natuurskoon van Afrika.
Die kernbomme wat die Amerikaanse lugmag op bevel van pres. Harry Truman in Japan laat val het, het slegs twee maande tevore die hawestede Hirosjima en Nagasaki feitlik uitgewis. Rupert kom sterk onder die besef dat die destruktiewe drang na mag deur positiewe kragte vervang sou moet word. En gedagtig aan die verwoesting wat die Tweede Wêreldoorlog in Europa gesaai het, geraak hy tot die slotsom: Imperialisme en kolonialisme is dood. ’n Nuwe toekoms wag op Afrika, waar die strewe na onafhanklikheid al hoe sterker sou word.
Sy blik op Afrika vanuit die vliegboot, gepaard met die besef dat die mens die mag verkry het om die hele mensdom uit te wis, versterk sy geloof dat medebestaan gebiedend geword het – tussen mens en mens, maar ook tussen mens en natuur.
“Die tydperk van paternalisme, waar alles vir ander gedoen moes word, het gefaal. Voortaan sou sukses slegs behaal kon word as daar saam met ander beplan en gedoen word. Die tydperk van vis uitdeel aan die hongeriges was verby. Dit moes plek maak vir ’n benadering van hoe om hulle te leer om vis te vang. Vandaar die konsep van medebestaan deur deelgenootskap,” sê hy in ’n tydskrifartikel.
In die gehawende, gebombarbeerde Londen aangekom, bel hy op ’n Maandagoggend na Rothman se kantoor om sy afspraak, wat reeds gereël is, te bevestig. Sydney Rothman sê egter hy kan Rupert eers die volgende
