sy? Wil sy?
Sy stap sowaar nader.
Hy het nou elke bundel bestudeer wat op die rak te koop aangebied is. Hy besit reeds elke verhaal wat Poe ooit gepubliseer het, maar van hierdie boeke is oud, pragtig gebind, versamelaarsitems.
Kloustrofobies. Dit is hoe hy die huis sou beskryf. Hy kyk kamtig na die plafon, die donker vertrek en die trap wat boontoe lei. Maar uit die hoek van sy oog gewaar hy dat die mooi meisie nou naby hom staan. Sy kyk ook na Poe se boeke.
Gustaf tel ’n bundel op. Rooi omslag, effens verweer asof dit al deur baie hande gegaan het. Dalk was dit op ’n solder toegesluit en is toe deur versamelaars gered. Die rugkant is effens verbleik, wat dit net nog meer aantreklik maak.
Links van hom is toeriste-replikas van die huis; boekmerke en yskasmagnete met Poe se aanhalings, veral uit “The Raven (Nevermore!)” en titels van sy mees berugte verhale.
Gustaf neem die bundel en maak dit oop. Die klerk wat dit verkoop, kyk net vinnig daarna, want dit is oud en baie duur. Dan gaan hy voort om SMS’e te stuur.
Gustaf lees op een van die titelbladsye: This is no. 336 of Everyman’s Library. First published 1856. Published in this edition 1908.
Hy blaai verder, raak versigtig aan die ragfyn papier wat soos skoenlappervlerke onder sy vingers voel. Hy blaai na die inhoudsopgawe en sy oë beweeg oor die titels. Dit kom tot stilstand by “A Descent into the Maelström”, een van die verhale wat hom selfs as jong man nagmerries gegee het.
Die moderne bundel wat sy ouers tien jaar gelede vir hom aangeskaf het, het illustrasies ingehad wat hierdie bundel glad nie het nie. Gustaf onthou die verlore siel met sy benerige gesig wat soos Munch se Die Gil, mond wyd oopgesper, blindelings in die lug gryp terwyl die maalkolk hom dieper intrek. Dit is hoe hy hom die hel voorgestel het, nie met oom Petrus wie se lieste deur Beëlsebub oopgesteek is nie.
“A Descent into the Maelström” begin met ’n aanhaling deur Joseph Glanvill. Terwyl hy dit lees, beweeg sy lippe saam met die woorde – ’n gewoonte wat hy op skool aangeleer het omdat hy so dikwels voorlesings uit voorgeskrewe werke voor die hele skool moes doen.
“We had now reached the summit of the loftiest crag,” lees hy die eerste reël van die riller hardop. Die meisie, Elisma, staan nou agter hom en kyk seker hoe sy vinger oor die sagte papier en fyn-fyn skrif beweeg. Hy lees verder, maar sagter: “For some minutes the old man seemed too much exhausted to speak.”
Hoe dol is hy nie oor Poe se formele styl met sy soms omslagtige manier van skryf nie. Met die lees van elke verhaal het hy altyd gewens hý kon so formeel skryf. Dat hy sulke stories kon uitdink. Maar hoe dink ’n mens sulke gruwels uit? Tap jy dit uit jou siel soos rubber uit ’n rubberboom, met die grootste moeite?
Hy sit die boek terug op die rak en die klerk kry ’n snedige uitdrukking op sy gesig asof hy sê: Te moeilik vir jou, boetman.
Die besoekersboek lê nou omgedraai sodat dit in sy rigting wys, en daar is iets in rooi ink geskryf. Hier het geen nuwe besoekers opgedaag nie. Wie sou nou skielik daardie inskrywing gemaak het?
Hy loop tot by die boek en sien sy naam daar geskryf. En toe Elisma s’n. En reg onder haar naam, in die oop ruimte waar die volgende besoeker veronderstel is om te teken: As jy regtig in die boek belangstel, kry my in Poe se slaapkamer, boonste verdieping heel links.
Gustaf loop met die trap op, weg van die donker kelder hier onder waar Poe glo ook baie van sy verhale uitgedink het, of so wil die toeristebrosjure dit hê. Miskien het hy “The Premature Burial” daar uitgedink. Of dit is wat Gustaf hom wysgemaak het terwyl hy foto’s met sy selfoon geneem het.
Op die volgende verdieping moet hy eers terugstaan sodat besoekers kan verbykom. Hy kyk na die lessenaar waar Poe glo van sy werke geskryf het. Sien die boekrakke, die eenvoudige interieur, wonder of hy van sy kritiese stukke en artikels ook hier geskryf het.
Hy loop vorentoe, soek na haar tussen die mense, maar Elisma is nie daar nie. Hy neem selfoonfoto’s van die gang, die kamers, die studeerkamer en die portrette. Dan stap hy na waar die boekie aandui Poe se slaapkamer was.
Gustaf! staan op ’n koevert wat op ’n tafel staangemaak is.
Is dit …? Kan dit …?
Hy kyk rond, neem die koevert en maak dit oop. Twee vroue kyk betekenisvol na hom en draai dan terug na Poe se bed.
Hallo, Suid-Afrikaner. Kry my by die bankie waarop “The Tell-tale Heart” gegraveer is voor die huis.
Af met die trap. Hy wil nog die ou rooi bundel koop, maar sien dit nie meer nie, en loop dan straat toe.
Die bankie! Ja, daar is dit, moontlik net uitgedra en hier staangemaak vir toeriste!
Gustaf loop tot daar. Daar lê ’n pakkie met die embleem van Poe se Philadelphia-huis daarop. Gustaf, staan daarop.
Hy kyk weer rond, maar sien niemand bekends nie en beslis nie die meisie van netnou nie. Hy maak die pakkie oop.
Tales of Mystery and Imagination. Edgar Allan Poe. Everyman Edition. Dit is die presiese bundel waarna hy skaars tien minute gelede gekyk het! Sy het dit vir hom gekoop!
Gustaf loop vorentoe, soek na haar, stap terug na die huis se voordeur, soek, staan op sy tone om beter te sien. Dan die tik op sy skouer.
“Koffie in The Purloined Letter?”
Nog een van Poe se verhale. Hy verstaan nie, maar sy draai haar rug op hom en verdwyn om die hoek.
Gustaf moet uithaal om by te bly.
’n Blok verder wil hy die straat oorsteek toe hy die restaurant se naam sien: The Purloined Letter.
Hy stap in.
Elisma sit alleen by ’n tafel in ’n hoek wat op die straat uitkyk. Daar is nie baie mense nie en dit is redelik stil, met ’n byna gewyde atmosfeer asof Poe steeds iewers in ’n hoek sit en skryf. Waar hy bloed uit sy brein tap en in daardie einste bloed letters vorm met ’n doring.
Elisma.
Hy wens hy kan haar verewig soos sy nou daar sit. Sy dra ’n romp met Afrika-motiewe wat los om haar liggaam pas. Haar bloes pas by die romp, maar is sonder patrone en motiewe. Sy dra ’n sonbril en is besig om die spyskaart te bestudeer. Dan kyk sy op. Sy beduie na hom en sê in Afrikaans: “O. Hallo, kelner. Gedink jy sien my nooit raak nie! Kan ek asseblief die Raven-latté kry? En ek hoor hulle Ligeia-kaaskoek is uitsonderlik.”
“‘Eleonora’ was sy gunsteling-verhaal,” sê Gustaf en gaan sit oorkant haar.
“Kom ek raai. Joune is ‘The Pit and the Pendulum’?”
Hy gaan sit en hou die boek na haar toe uit. “Jy het niks voorin geskryf nie.”
“Want alles wat ek wil sê, staan reeds daar, in Poe se eie woorde.”
Gustaf streel oor die boek. “Dis pragtig. Baie dankie.”
“Weet jy hoe lekker is dit om weer Afrikaans te hoor? Die groep saam met wie ek is, kom van elke uithoek van die wêreld behalwe Suid-Afrika. Hallo. Ek is Elisma.”
“Jy ken my
