Zoeloe en Kosa, Soeto en Sjangaan,
8.en ek, ’n Blanke – vele volkre, ja –
9.almal verenigd om Gods seën te vra
10. op net een tuiste, net een vaderland,
11. want die Alwyse het ons saam geplant
12.en saam laat wortel in Suid-Afrika.
13. “Nkosi sikelel’ i-Afrika” –
14.seën, Heer, die land wat vele volkre dra.
WOORDVERKLARINGS
Alwyse: God / Eng.: God, All-Wise
Blanke: wit persoon; pejoratiewe woord / Eng.: white person; derogatory word
serafskoor: engelekoor / Eng.: angelic choir
strelend: aangenaam, wat jou goed laat voel / Eng.: caressing, pleasant
volkre: volkere, nasies / Eng.: nations, people
wortel: wortelskiet, groei / Eng.: take root, grow
Pitkos: Hoewel dit ’n sonnet is, het die digter nie streng by die vorm daarvan gehou nie. Lank voordat dit die volkslied geword het, is hierdie gesang al wyd gesing, vandaar ook die spreker in hierdie gedig se aangrypende belewenis daarvan. Die wonder daarvan is dat vele verskillende kulture hier dieselfde wens uitspreek, naamlik ’n versoek dat die Heer – wie ook al die leser as “Heer” beskou – hierdie land sal seën sodat al die inwoners in vrede saam sal leef.
LEERFOKUS
alliterasie
herhalings
rym
sonnet
teenstelling
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Noem twee redes waarom die spreker sy “oë” in versreël 2 “sluit”.
2.Haal die vergelyking in versreëls 2–3 aan en verduidelik waarom dit ’n besonder gepaste beeld is.
3.a.Skryf die rymskema van die gedig neer.
b.Watter afwyking van die verwagte rympatroon merk jy op?
c.Verduidelik die funksie van hierdie besondere rympatroon. Toon die herhaling wat in die gedig voorkom aan.
4.Verduidelik die doel van hierdie herhaling.
5.Hoe kan jy met die inhoud van die gedig identifiseer?
Vir jou joernaal en/of in die klas
Beskryf die gevoelens en die gedagtes wat deur jou gemoed skiet by die aanhoor van die volkslied tydens ’n openbare geleentheid, soos voor ’n rugbywedstryd of wanneer julle as skool dit saamsing.
Diana Ferrus
(*29 Augustus 1953)
FERRUS, GEBORE OP WORCESTER, is ’n prosaskrywer, digter en storieverteller. Sy behaal ’n graad in sosiologie en bedryfskunde as hoofvakke en ’n honneursgraad in vrouestudies. Sy is verbonde aan die administratiewe afdeling van die Universiteit van Wes-Kaapland, aanbieder van skryfslypskole in Kaapstad en besit ’n uitgewery. Ferrus is veral bekend vir haar gedig oor Sara Baartman, ’n Khoivrou wat in die 19de eeu onder valse voorwendsels na Europa geneem is, in tragiese omstandighede daar gesterf het en wie se oorskot later na Suid-Afrika teruggebring is. Ferrus het dié gedig geskryf terwyl sy in Utrecht studeer het en publiseer later die digbundel Ons Komvandaan. Van haar kortverhale verskyn in verskeie versamelbundels. Ferrus oes twee Kanna-toekennings in vir musiek- en woordkuns. Sy is ’n stigterslid van die Afrikaanse Skrywersvereniging, Bush Poets en Women in Xchains.
Pre-lees
Gesels in groepe: Hoe sal jy voel as jy van jou ouerhuis weggeneem sou word na ’n ander land en jy kan nooit terugkeer nie al wil jy graag?
“Vir Sara Baartman” in konteks: Die gedig handel oor Sara Baartman, wie se naam en van op verskillende maniere geskryf is. Ten einde die gedig voldoende te verstaan, is kennis van haar agtergrond nodig. Sy was ’n Khoivrou wat in ongeveer 1790 in die Gamtoosvallei gebore is en toe sy sowat twintig jaar oud is, verkoop is aan ’n Londense sirkusbaas. Hier is haar menseregte op gruwelike wyse geskend deurdat sy as ’n eienaardigheid ten toon gestel is, omdat sy so anders as Europese vroue gelyk het. Wat in haar Afrikakultuur skoonheid was, was vir die Europeër ’n lagwekkende skouspel. Sy is selfs aan anatomiese ondersoeke by die Natuurhistoriese Museum in Londen onderwerp. Na bewering was haar laaste woorde “Saartjie gaan huis toe” toe sy in 1815 in Parys, Frankryk, oorlede is. Haar liggaam is selfs gedissekteer en haar oorskot is ten toon gestel. Vir meer as ’n eeu en ’n half kon mense steeds na haar brein en beendere gaan kyk in ’n Paryse museum. Sy is later in Parys begrawe, maar Nelson Mandela het gevra dat haar oorskot na Suid-Afrika teruggebring word. Frankryk se parlement het in 2002 aan hierdie versoek gehoor gegee. Sy is op 9 Augustus 2002, Nasionale Vrouedag, te Vergaderingskop, ’n heuwel buite Hankey in die Oos-Kaap, ter ruste gelê.
In Ferrus se gedig word Sara aangespreek. Die spreker sê op liefdevolle wyse vir Sara dat sy haar huis toe bring, Suid-Afrika toe. Daarmee verwys sy nie net na Sara se herbegrafnis nie maar na alles wat saam met mens se huis gaan: waardigheid, liefde, respek, geborgenheid en vrede. Sara se geskiedenis word ook in die gedig herroep: die spot wat sy in die lewe moes verduur, die vernedering ná haar dood dat haar liggaam as ’n eienaardigheid gedissekteer is. Die “monster” verwys nie net na die man wat haar weggevoer het nie, maar na die boosheid wat in mense skuil en maak dat hulle ’n ander so kan aftakel. Sara se “tuiskoms” wat deur haar herbegrafnis moontlik gemaak is, beteken ook vrede vir Sara sowel as al die mense van haar lied, daarom kan dit as ’n versoeningsvers beskou word.
Lees
Vir Sara Baartman
1.Ek is hier om jou huis toe te neem, huis toe –
2.onthou jy die vlaktes,
3.die welige groen gras onder die groot eikeboom,
4.die lawende koeltes en die son wat nie steek?
5.Ek het jou bed berei teen die voet van die berg,
6.jou komberse uitgedos met boegoe en kruisement.
7.Daar waar die proteas pronk in geel en wit,
8.daar sing die rivier jou verwelkomingslied!
9.Ek is hier om jou weg te skeur,
10.weg van die snydende oë van die monster
11.wat wegkruip in die donker met sy kloue van haat,
12.wat jou liggaam versnipper, stukkie vir stukkie,
13.jou siel vergelyk met dié van satan
14.en syne vergelyk met dié van God!
15.Ek is hier om jou te
