net ’n jaar daar te vertoef. Maar sy woon 46 jaar daar tot en met haar sterfdag in Amsterdam. Sy het vier eredoktorsgrade ontvang. Twee maal is sy met die Hertzog-prys bekroon, drie maal met die CNA-prys, asook met die WA Hofmeyr-prys en Ou Mutual-prys. In die buiteland word sy vereer met die gesogte P.C. Hooft-prys (die belangrikste prys in Nederland), die Herman Gorter- en die Constantijn Huygens- en Reina Prinsen Geerligs-pryse. Sy het ook die Orde vir Voortreflike Diens van president Mandela ontvang. Die sopraan Julia Bronkhorst het van haar getoonsette gedigte gesing.
Pre-lees
Beantwoord die volgende vraag in groepsverband: Ken jy iemand of het jy al van iemand gehoor wat oor en oor dieselfde ding doen en elke keer verwag dat dit hierdie keer anders sal wees?
“Verhaal” in konteks: Die vers verskyn in 1946 in die bundel Die ander dors. Die tema is egter universeel van aard, sodat dit vandag nog tot die leser spreek. ’n Toonsetting van die gedig is beskikbaar by https://www.youtube.com/watch?v=DsholB8g4qE. Dit handel oor ’n vrou wat dag en nag gewag het op iets wat nooit ’n werklikheid geword het of op iemand wat nooit gekom het nie. Daar is nie genoeg leidrade in die gedig om vir seker te bepaal waarvoor of vir wie sy gewag het nie, maar dit is nie so belangrik nie. Wat wel belangrik is, is dat mens verniet kan wag en dat jy die berusting dan in jouself moet vind deurdat jy krag ontwikkel om die teleurstelling te bowe te kom.
Lees
Verhaal
1.’n Vrou het stil geword van baie wag:
2.die aarde het gegly deur die spiraal
3.van dag na nag, was beurtelings groen en vaal,
4.en sy het soms gehuil en soms gelag.
5.Ook was sy dikwels wakker in die nag,
6.maar sy het in haar woning en op straat
7.gewoon gehandel en gewoon gepraat
8.en niemand het geweet hoedat sy wag.
9.Verlange word aanvaarding, langsaamaan,
10.want wag is beurtelings hoop en wanhoop, tot
11.die twee versmelt en stilte alleen bestaan.
12.En deur die jare het sy self die slot
13.van die verhaal geword: haar stilte en krag
14.was skoner as die ding waarop sy wag.
WOORDVERKLARING
langsaamaan: (neologisme) langsamerhand / Eng.: gradually
Pitkos: Die Italiaanse en die Engelse sonnet se uiterlike en innerlike bou is nou verwant. Rym speel ’n belangrike rol by al twee hierdie digvorme en met rymwoorde aan die einde van die versreëls verhoog dit beklemtoning van hierdie woorde. Enjambemente versterk die gedagte van gebeure of gedagtes wat onkeerbaar en onafwendbaar is. Enjambemente en die afwesigheid van leestekens waar spelreëls dit vereis, skep ook meerduidigheid. Soms vertoon ’n sonnet kenmerke van sowel die Italiaanse as die Engelse sonnet en dit is nie “verkeerd” nie, maar eerder ’n ontginning van die talle moontlikhede wat klassieke digvorme bied. En dit is dan die “Verhaal” in hierdie gedig: Die een wat wag, bepaal self die slot deurdat haar emosionele krag mooier word as dit (waarskynlik die geliefde of sy liefde) waarop sy wag.
LEERFOKUS
konflik
krisis
rym
sonnet
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Na watter “spiraal” word verwys in versreël 2 en wat is die betekenis daarvan?
2.Uit watter woorde is “langsaamaan” saamgestel en wat bereik die digter daarmee?
3.Wat is die funksie van die enjambement in versreëls 2–4?
4.Die spreker in die gedig is ’n eksterne verteller – “’n vrou”, “sy” en “haar”, nie “ek” nie. Origens word die “verhaal” in die verlede tyd vertel. Wat is die funksie hiervan?
5.Voltooi: As jy leer wag, verkry jy soms … wat waardevoller is as die persoon of ding waarop jy wag.
Vir jou joernaal en/of in die klas
Hier is ’n moeilike opdrag: Kyk of jy ’n sonnet kan skryf oor ’n gebeurtenis in jou lewe. Onthou dat rymwoorde ’n funksie het. Onthou ook dat die uiterlike bou en die tema/boodskap onlosmaaklik deel is van mekaar!
H.A. Fagan
(*4 April 1889 – †6 Desember 1963)
FAGAN IS OP TULBAGH GEBORE en het sy jeug op Somerset-Wes deurgebring. Hy studeer aanvanklik in die godsdiens, maar verwerf later ’n graad in die regte in Londen aan die Middle Temple en het aan dié inrigting verskeie pryse verower in sy akademiese loopbaan. By die jong advokaat se terugkeer na Suid-Afrika was hy een van die eerste lede van die nuut gestigte Nasionale Pers se direksie asook assistentredakteur van Die Huisgenoot. Daarna het hy hom egter voltyds aan sy regspraktyk gewy. Hy was ’n volksraadslid en het in 1943 ’n regter geword, later ’n appèlregter en hoofregter en ’n senator. Fagan was in verskeie genres aktief: kortverhale, poësie, drama, asook ’n studie oor Suid-Afrika se rasseprobleme. As dramaturg (waarvoor hy die Hertzog-prys ontvang het) het Fagan ’n groter bydrae gelewer as digter, maar het met sy omdigting van “Nkosi sikelel’ i-Afrika” ’n belangrike spoor in die Afrikaanse poësie getrap.
Pre-lees
Bespreek in die klas:
•Watter nut en waarde het ’n volkslied?
•Waarom dink jy dit kan mense verenig of dalk van mekaar vervreem?
“Nkosi sikelel’ i-Afrika” in konteks: Hierdie gedig het in 1949 in Soos die windjie wat suis verskyn. Dis waarom “Kosa” en “Soetoe” so anders gespel is as wat ons deesdae gewoond is. “Nkosi sikelel’ i-Afrika” (Xhosa) is in 1897 deur Enoch Sontonga, ’n onderwyser by die Metodiste Sendingskool, as gesang gekomponeer op ’n wysie van Joseph Perry. Die ANC het dit gedurende apartheid as amptelike lied en simbool van die anti-apartheidsbeweging gebruik. Dis tans die volkslied van Suid-Afrika, Tanzanië en Zambië. Let wel, die gedig hierna is nie ’n volledige vertaling van die volkslied soos ons dit in Afrikatale sing nie, maar dit bevat wel frases daarvan. Let op die hoofse taalgebruik (“serafskoor” i.p.v. “engelekoor”, “almal verenigd” i.p.v. “almal saam”, “een tuiste” i.p.v. “een huis”, “vele volkre” i.p.v. “vele volke”).
Lees
Nkosi sikelel’ i-Afrika
1.Uit duisende monde word die lied gedra.
2. Ek sluit my oë; soos ’n serafskoor
3. val daar stemme strelend op my oor:
4.“Nkosi sikelel’ i-Afrika” –
5.ons vra U seën, o Heer, vir Afrika.
6.
