Tietser sit onder die vyeboom, en laat Sara ’n stoel in die kombuis gaan haal.
“Sara,” sê sy ná die groetery, “dis oor Minatjie. Sy word nou groot. En sy begin vrae vra. Lyk my die kind weet nie mooi watter kant toe nie. Sy begin nou goed besef sy’s bruin, en dat dit ’n verskil maak. Ek het jou destyds gevra vir watter wêreld maak jy die kind groot …”
“Vir alle wêrelde.” Sara is dadelik op die verdediging.
“Jy droom, Sara. Weet jy dat sy nie verder wil gaan leer nie? Omdat sy bang is haar eie mense verstoot haar nog meer?”
“Ja, ons weet.” Sara speel met haar vlegsel en staar ver na die wasigheid wat oor die voetheuwels van die berge hang. “Ai, Tietser, dis waar – ek wou die kind so graag ‘wit’ grootmaak.”
“Dis moeiliker as wat jy sou dink. Maar kyk, jy het haar só ver gebring – jy los my kind nie nou nie. Een van die dae is ek nie meer hier nie en na wie gaan sy dan met haar probleme?”
“Probleme? Ek weet sy’t probleme met die skoolkinders …”
“Sy voel sy word nêrens werklik aanvaar nie: nie deur haar eie maats of die dorp se bruin mense nie, en natuurlik kyk die blankes haar met lede oë aan … Sy begin nou eers besef hóé groot die verskil tussen wit en bruin is!”
“Wat moet ek doen?” kapituleer Sara.
“Praat met haar oor die weggaan hoërskool toe; sorteer daai ding uit met haar. Dan moedig jy haar aan om by maats in die lokasie te gaan kuier, en by Erik se plaasmense …”
“… Tietser! Nee! Die invloede … !”
“… Nonsens. Ek en jy maak haar mos groot om vir haarself te dink. Dink jy dan die lokasie is vrot van uitvaagsels? Wat van al die goeie mense? Jy kan haar nie langer weghou van haar eie mense nie, Sara. Jy moet help dat sy met haar eie mense meng.”
Sara oortuig Mina met groot moeite om ’n paar van haar skoolmaats te nooi om te kom kuier. Hulle kom huiwerig maar nuuskierig, en aanvanklik is hulle dikbek-skaam, maar ontdooi toe Baba en Stien koek en koeldrank grasperk toe aandra, en Mina haar kamer en badkamer vir hulle wys. Die afguns slaan hier en daar deur, maar die middag is ’n sukses.
Daarna begin ’n paar tentatief maats maak met Mina.
Ná ’n paar weke word Mina soms lokasie toe genooi, en later gaan sy partykeer ná skool na een van haar klasmaats se huise, en doen haar huiswerk daar. Sy kry selfs ’n uitnodiging na ’n troue.
Die bruin kinders se kritiese houding teenoor Mina verander egter nie oornag nie. Die proses neem lank, en Sara en Erik moet Mina telkens maan om nie oorgevoelig te wees, of te bekkig as iemand haar terg nie. “Hou jou regtervuis en jou skopvoet in toom!” lag Erik.
Op Erik se aandrang gaan kuier sy deesdae met ’n geskenk by die plaasmense as daar ’n nuwe baba of ander viering is.
“Onse harte gaan vir jou oop soos gousblomme vir die son …” verseker tandelose ou Marta een Saterdagmiddag vir Mina. “Jy was mos altyd so stywenekkie-opstêrs gewees! Maar nou kom jou hart reg …”
Ou Marta eet genadebrood in een van Erik se volkshuisies onder teen die rivier. Sy sit met ’n bottel hanepootwyn tussen haar skurwe tone en haar rooi ogies lê diep in die kasse as sy oplag na Mina, haar gesig ’n spinnerak plooie. Mina het vir ’n soveelste agterkleinkind ’n kombersie as geskenk gebring, en ’n koek wat sy self gebak en baldadig bont versier het, sodat Sara gesê het die koek lyk giftig. “Koek! Van die klein wipgat nogal …” mompel die ou vrou.
Sy lig die bottel na haar mond en sluk “ghloep-ghloep-ghloep …” Mina stribbel vredesonthalwe nie teë nie, want almal weet in watter vreeslike tale ou Marta kan skel as sy eers die langnek beetgehad het … Mina lag maar saam en vat aan Marta se dun boarm by wyse van tot siens sê.
“Skaam jou, Mina!” verwyt Sanet op ’n dag. “Wat van my? Ek is mos jou beste vriendin! Ek sien jou te min!”
Maar teen die laatlente word Mina bewus daarvan dat sy anders voel as aan die begin van die jaar. Sy sing weer as sy laatmiddae in die kombuis help, en sy lag weer vir Sarel en Piet se skoolgrappies: “Hoe vang jy ’n haas? Jy sit agter ’n bos en skree soos ’n wortel!”
“Ek het nou al baie maats, Tietser!” vertel sy. “En dis lank laas dat iemand my ‘witgatspreeu’ genoem het, en as iemand dit weer doen, sal ek nie my kop laat sak nie: ek sal hom opneuk!”
“Jy moenie begin lelik praat nie, Mina! Skop en slaan sal ook nie help nie; lag eerder saam! Ek is bly jy maak nou vriende onder jou eie mense, my kind. Nou wat nou van volgende jaar?”
“Ek gaan nie weg nie. En niemand sal my dwing nie!”
“Maar my kind! Toe Sarel de Graaff my destyds die kans gee om te loop leer in die Kaap, toe gryp ek dit met albei hande! En ek was vreeslik bang; ek was toe nog nooit anderkant hierdie berge nie! Gaan, my kind! Jy’s ’n moderne meisie, nie die arme hotnosmeidjie wat ek was nie!”
Teen Oktober bereik die rusie oor Mina se weiering om weggestuur te word na ’n hoërskool, ’n hoogtepunt. Gewoonlik inskiklik ten opsigte van Erik en Sara se voorstelle of planne, sit Mina nou haar fyn voetjie met mening neer: as standerd 5 goed genoeg is vir haar bruin maats, is dit goed genoeg vir haar. Sodra die ryk wit mense help om ’n hoërskool vir die Kleurlingkinders te bou, sal sy verder gaan leer. Al is sy ook twintig. Maar weggaan na ’n kosskool, sal sy nie.
Mina koester reeds geruime tyd gemengde gevoelens jeens Erik, en die skoolkwessie word vir haar hierin ook ’n handige wapen. Sy onthou die dae toe hy haar saans op sy skoot getel het en vir haar stories vertel het. Sy onthou dat hy haar op sy skouers of in sy arms rondgedra het, al was dit meestal net binne die vier mure van die huis. Sy het veel meer liefdevolle aandag van Erik gekry as wat haar eie pa haar ooit kon gee, maar wanneer laas het Erik ’n geselsie net met haar gehad? Haar soos lank gelede aan die wang geknyp of haar vlegsels getrek? Wanneer laas het hy haar in die verbygaan ’n vaderlike drukkie gegee? Nie sedert sy in die buitekamer bly nie! O, hy’s altyd vriendelik, ja, maar baas Erik is met almal so! Sy wil darem weet hy’t nog iets vir haar oor! Of is dit omdat die oulike bruin baba nou te groot is? Of omdat hy nou vir Sarel en Piet het, en nou’s sy niks meer nie?
Sy’t nuus vir hom! Mina Afrika gaan nóóit niks wees nie! Sy sal almal nog wys!
’n Herinnering wat al lank vergete was, omdat die klein kind van destyds nie die motief agter die woorde begryp het nie, het ook onlangs sy pad na haar bewussyn oopgedruk.
Sy het saam met Sanet en Schoeman naby Sara gespeel toe Sara swanger was en so sleg gevoel het. Erik het agter Sara se leunstoel kom staan, sy arms om haar skouers gesit en sy gesig in haar nek gedruk. Toe lig hy sy kop op en kyk na die spelende kinders, en sê: “Sara, dis nou tyd dat Mina na Tietser gaan …”
Sy kan nie die res van die gesprek onthou nie, en sy weet ook dat sy nie omgegee het om na Tietser Meraai te gaan nie. Maar nou weet sy Erik het haar uit die huis uitgewerk toe Sarel op pad was! En hy het die buitekamer laat verbreek en verbou toe Sara haar laat terugkom werf toe, sodat sy nie in die vrykamer kon intrek nie! En nou wil hy haar verder wegkry: na ’n ver, vreemde kosskool! Is sy motief dalk om die laaste bande los te wikkel wat haar aan die De Graaffs bind? En wat dink hy moet sy doen as sy die danige matriek het …? Gaan druiwe pak in die skuur? Of hopelik sommer land-in verdwyn?
Sy sal hom wys sy verstaan nou alles! Sy’s mos nie
