onderdruk ’n giggel en Tietser gee haar ’n kwaai kyk. Maar Sanet kom agter dat Tietser sowaar nie antwoorde op alles het nie. Sy let op hoe Tietser haar hekelwerk vat, weer los, en dan met ’n lappie onnodig oor die bont plastiektafeldoek vee voor sy weer praat.
“… Ai, julle is op ’n moeilike stadium! Twaalf … Dan begin ’n mens maar wonder oor dinge … Hoe voel jy oor Erik en Sara, Mina? Ek meen nou, is jy lief vir hulle?”
“Natuurlik is ek lief vir hulle, maar Tietser moet onthou ek is nie ’n regte pa en ma gewoond nie! Nou hoe moet ek weet hoe voel liefde vir regte ouers? Missara voel vir my soos – Sanet, het jy ’n tissue? – soos … ’n baie liewe antie. So iets. Ek weet nie hoe om te sê nie. Baas Erik is soos ’n oom. Hulle kan mos nie regtig my ma en pa wees nie! Hulle is wit! Ek is bruin! Ag, julle maak sommer my kop deurmekaar!” beskuldig sy en begin weer huil: troosteloos, met haar kop op haar arms.
Tietser vat Mina se onwillige hand. “My kind, ons verstaan. Los dit nou maar. Vat net elke kans wat die De Graaffs jou gee. Wys die Vallei wat daar in Mina Afrika steek! Kyk, die ding dat die mense jou nie wil uitlos nie, het begin toe Sara jou as kleintjie vat en haar tong uitsteek vir apartheid en al daai stront … En al bly jy in die agterplaas en nie in die huis nie, dit maak g’n verskil nie. Almal sien jou mooi klere en jou goeie maniere en dat Sara jou behandel soos ’n wit kind. Strykdeur.
“Nou weet jy nie mooi wie jy is nie …
“Beloof my net vandag één ding: sorg altyd dat jy jou kop hoog kan hou! Moenie dat bruin of blank ooit ’n vinger na jou kan wys nie! Want dis wat hulle wil hê: dat mooi Mina wat die De Graaffs met soveel moeite grootmaak en opvoed, ’n verkeerde ding moet doen. Dan sal hulle lekker kry!”
Mina luister nie. “Daai buitekamer! Dis die ding van die buitekamer! Gaste se maai!” Mina vee haar oë met Sanet se tissue af. “Of ek slaap in die huis soos toe ek klein was, of ek loop bly in die lokasie! Dan weet ek ten minste wie en wat ek is! Dis alles baas Erik se skuld! Hy wil my nie in die huis hê nie!”
Tietser Meraai vat Mina se hand, maar sy trek dit vies weg. Tietser sug. “Mina, moet Erik nie kwalik neem nie. ’n Bruin mens in ’n wit huis sal nie betaal nie. Jy’s nie meer ’n baba nie. Jy sal mos net nóg anderster wees as onse mense as jy in die huis bly! Los tog nou maar die ding van die kamer! Jy’t genoeg ander voorregte!
“En jy’s nogal hoofdogter van jou skool vanjaar! Ons is so trots op jou, my kind! Dalk sou jy nooit so presteer het as Sara en Erik jou nie weggevat het van …”
“… O, so?” Mina, wat nog nooit haar stem teenoor Tietser verhef het nie, haal haar verwarring nou op die ou vrou uit. “O, as die wit mense my nie weggevat het van die bruin man nie, was ek vandag ’n flop?” skree sy huilend. “Ek gaan in die lokasie woon! Dis mý mense daai, maar hulle hou nie van my nie! Maar as ek hierdie wit lewe los … Tietser dink tog nie die wit mense gaan my eendag wit sien nie?” Mina slaan met haar regtervuis op Tietser se tafel. “Wat moet ek doen? Wat moet ek doen dat mense van my hou? Dat mý mense van my hou? Ek wil nie Mina Witgatspreeu wees nie!” Mina huil nou kinderlik droefgeestig.
Sanet sit met groot oë en toekyk.
“Daar’s net een manier, Minatjie. Wie ’n mens ook al is, jy is net op jouself aangewys. Jy moet self jou pad deur die lewe loop. Soos jy ouer word, en nog slimmer, wen almal na jou kant toe: die bruin mense wat jou ’n witgatspreeu noem, en die wit mense wat nog altyd sê jy’s net ’n bedorwe hotnoskind …”
“Tietser het ook nie juis raad nie, nè?” Mina lig ’n betraande maar verontwaardigde gesig van haar arms op.
“Dit is raad! En wat Sara en Erik betref: moet nooit vergeet wie’t jou stere afgevee en wie’t snags met jou rondgestap toe jy siek was nie. Nie jou eie pa nie. En jóú portret staan in ’n silwerraam op Sara se klavier. Erik en Sara maak miskien ook foute met jou: wys my die ouer wat nie soms foute maak nie!”
Mina se trane het opgedroog asof sy haar verwardheid weer diep weggesluit het. Sy staan op. “Ek moet huis toe. Ek help met die aandwerk …” Sy vra skielik weer ewe bedaard: “Tietser, waar kom ons bruin mense vandaan? Wie is ons?”
Tietser lag ongemaklik. Die kat glip van haar skoot af en gaan kyk nuuskierig hoe Sanet papier frommel en fynhout vir Tietser in die stoof steek.
“Nou hoekom vra jy so uit die bloute? Ons kom van oral en van nêrens. Ons dra die bloed van al die verskillende soorte mense in ons land. Daar is baie wit bloed in party van ons. Ook Griekwabloed, Hottentotbloed, bloed van die swart nasies, bloed uit die Ooste, van die Maleiers en die mense van Java, wat hiernatoe gekom het as slawe. Loop kyk na jou eie mooie gevreetjie, Mina – wit bloed en Maleierbloed, smaak dit my …
“Party van onse mense is donker met die bloed van hul swart vaders, soos Rammie. Ander is gelerig met hoë wangbene en daai smal ogietjies van die Boesmans, soos Oupa Krek! En dis goed so! ’n Mens moenie terugteel nie. Kyk die wit mense: dink mos dis goed as hulle kind trou met iemand van dieselfde kerk en politiek … Hou die nasie suiwer, sê hulle mos. Sommer nonsens. Wat gebeur? Hulle trou die familiekwale vas: hartkwaal en kanker en suikersiekte …”
Daar is nou ’n geurige vaalte in die kombuis, en buite draal die rokie uit die skoorsteen en slinger laag oor die wingerde in die windstil laatmiddag.
“Hy vat nou lekker, Sanetjie. Dankie, my kind. Sit nou ’n dik stomp of twee op, en ’n bietjie steenkool. Daar, in die ou emmer langs jou …” Tietser sug meteens hard. “Ja, my kinders … ‘Eenling is die mens gebore …’ Vra my. Ons het maar elkeen onse eie sorge …”
Mina druk haar hande in haar roksakke en leun teen die agterdeur se kosyn en wag op Sanet wat nog met die stoof sukkel. Alle traanspore op haar gesig is nou weg, maar daar is nog ’n effens weerlose blik in haar oë.
Sanet druk die stoof se ysterdeurtjie toe en vee haar hande aan die stooflap af. “Onthou Tietser hoe’t ons gelag vir daai storie van Mina en haar van?”
“Waffer storie?”
“Ag, Tietser onthou tog! Ons het kleintyd om Mina se ore gekerm oor hoekom haar van ‘Afrika’ is. Toe kom sy eendag en sê sy’t haar pa gevra. En hy sê haar van is ‘Afrika’, sodat sy nooit kan verdwaal nie, want almal sal mos weet sy woon in Afrika!”
Tietser lag haar skud-laggie. “Nou ja, Mina, moenie gaat staat verdwaal nie, hoor? Het jy al besluit oor ’n skool vir volgende jaar?”
“Tietser vra elke keer!” Mina se stem is bot. “Ek gaan nêrens heen nie! Skool verveel my en ek gaan nie weg uit die vallei nie! Ek gaan Missara vra of juffrou Lubbe my ’n bietjie kan help … Ek sê nóú: ek gaan nie weg nie. Ek is klaar ’n ‘witgatspreeu’! As ek na ’n fensie convent-skool gaan, gaan ek nooit nêrens inpas nie! Tietser sê ek moet mense na my kant wen. As standerd 5 goed genoeg is vir my maats, is dit goed genoeg vir my! Ek gaan volgende jaar begin katkiseer, en …”
“… Maar Mina! Jy moet jou matriek kry! So ’n ligkopkind soos jy kan mos nie op twaalf al die skool los nie! Wat is dit tog met jou?” Tietser is ongeduldig en wikkel haar stoel pynlik weg van die tafel om op te staan. “Jy’s net verveeld oor die werk te maklik is vir jou!”
“Nag, Tietser,” sê Mina net en spring die paar treetjies af.
Soos elke kind wat geen ander bestaan ken nie, het Mina haar lewe en omstandighede tot ’n jaar gelede as vanselfsprekend aanvaar. Niks het haar gepla nie; tuis het sy liefde, aandag en sorg in ruime
