ingetrek het – sy ook nie sommer weer genooi is om êrens heen saam te gaan nie. Net vir die strandvakansie gaan sy saam.
Dit was oor die verskille tussen bruin en wit, verskille waarvan sy as klein kind mos niks geweet het nie. Bruin kinders word nie toegelaat in restaurante of in Worcester se bioskope of in die Kaap se hotelle nie. Nou wat, wonder sy, maak bruin mense dan so anders, so sleg, dat hulle nie na daardie plekke kan gaan nie?
Dat bruin mense wat vuil of dronk is, of nie genoeg geld het nie, nie by sulke plekke kan ingaan nie, is vanselfsprekend. Maar wat van die ordentlikes? En hoekom kan arm, dronk en simpel wit mense ingaan net waar hulle wil?
Sy het Erik en Sara begin kwalik neem. Hulle het hierdie sake nooit met haar bespreek nie! Ergernis het stadigaan in haar kom nesskop wanneer sy moes tuisbly; wanneer Sara allerlei planne moes maak om verversings in die hande te kry as hulle twee die dag Kaap toe gaan. Waarom kon hulle – of sy en die De Graaff-gesin nie saam by die Delmonico of by Hildebrands instap vir ’n ete of koffie en koek nie? En sy sien mos hoe die mense kyk en kyk wanneer sy en Sara saam in Worcester of Kaapstad rondstap!
Mina onthou met groot helderheid ’n insident toe sy nog baie klein was. Sara was swanger met Piet, en sy en Mina het die dag gaan winterklere koop in Adderleystraat se winkels. Uiteindelik het hulle doodmoeg in Stuttafords se teekamer ingestap en gaan sit.
Hulle het skaars hul sit gekry, Sara met die stapel inkoopsakke langs haar, toe kom ’n maer vrou met ’n donkerblou rok na hul tafel toe en sê met ’n stywe gesig aan Sara: “We do not serve Coloureds …”
Mina se ogies was reeds op die aanloklike koektrollie. Sy het nie die gesprek verstaan nie, maar goed geweet dit het iets met haar te doen.
Sara het pienk geword van woede. “This is a small, tired, hungry child. I don’t care whether you usually serve Coloureds or not, but we shall stay right here, and I hope we’ll be served with your usual courtesy …”
Die suurgesig-vrou het haar dun skouers regop getrek en iets gesê van “… have to call the manager …”
Toe het Sara harder gepraat, sodat mense begin omkyk en luister het. “Listen dear, I have just spent a lot of money in your store. This poor child’s skin colour will not rub off on you or your patrons. Do call the manager! I’m pregnant and irritable and I’d love to make a scene!”
Suurgesig het vinnig weggeloop, geen manager het verskyn nie, en iemand anders het hulle stug kom bedien. Jare later het Mina Sara gaan uitvra oor wat die dag daar gesê is, want dit was die laaste keer dat sy en Sara soontoe is. Selfs die weerbarstige Sara het seker nie kans gesien om elke keer ’n scene te maak nie.
Mina draai ingedagte uit die plaaspad, op pad van Tietser af, en vat die paadjie langs die Oortzens se heining na haar eie agterplaas. Sy sien deur die struike en bome dat Sarel en Piet ’n voetbal op die grasperk rondskop.
“Haai! Mina!” Rooikop Schoeman Oortzen lê oor die heining by die agterplaas. “Hoe gaan dit?”
“Aaag … okei. En met jou?” Sy’s nie baie lus vir praatjies maak met Schoeman nie. Hulle saamspeeldae is verby. Hulle gesels dikwels so oor en weer, en ghaai met mekaar, maar sedert Mina teruggekom het na die De Graaffs en in die buitekamer ingetrek het, is Iris Oortzen, Schoeman se ma, uitgesproke ongeskik met haar. Schoeman het haar vertel dat sy ma jare gelede al geskok en ongelowig was dat die De Graaffs, van alle mense, ’n bruin kind in hul huis kon invat …
Teen hul saamspelery as kleuters het sy nie veel gehad nie; oral op die platteland speel wit en bruin mos saam as hulle klein is, maar nou het sy gemaan: “Hou jou afstand, my kind. Julle is nie meer babas nie. En jy’s ’n blanke Afrikaner …!”
Schoeman het dit self vir Mina oorvertel, en daarna wou sy dae lank nie met hom praat nie.
“Hoe lyk jy dan so sêd?” vra hy nou.
“Ek makeer niks nie. Waar’s jou ma?”
“Speel brug êrens.” Hy lê verder oor die heining en fluister hard: “Weet jy al waar babas vandaan kom?”
“Schoeman, loop! Ja, ek weet: Missara het my alles vertel. Ook dat ouens soos jy vuil praatjies maak daaroor!”
“Sy het nie! Sy’t nie gesê ek nie! Nou jok jy!”
“Wel, sy’t gesê ek moenie na ander kinders se stories luister nie. Baai, Schoeman, ek moet kombuis toe.”
“Sies tog! Klaar kombuismeid!”
Mina hang al singende haar fyn nag- en onderklere op die wasgoeddraad in die agterplaas. Sy’t dit so pas in Lux gewas en goed uitgespoel, soos Sara haar geleer het. Mevrou Oortzen is skielik by die heining, op dieselfde plek waar haar sproetgesig-rooikopseun altyd oorhang. Sy neem met skrefiesoë inventaris.
“Heidenland!” sê die dik vrou met die hooggestapelde donkerrooi hare, “dit lyk my mos na ingevoerde Hanro wat jy daar ophang! Jy weet, Mina, eendag gaan die De Graaffs jou nog onder jou gat skop en dan sal jy van voor af moet leer om weer hotnot te wees!”
Stomgeslaan laat Mina haar arms sak en ’n lam gevoel van onbeskryflike hartseer kom oor haar. Sy los die res van die nat klere in die wasmandjie en vlug die kombuis in. Hoe kan so ’n voorste kerk-vrou soos Iris Oortzen só nydig en vieslik praat?
Skaars drie dae later is Mina saam met ’n paar plaaskinders in die koöperasie om lekkers te koop. Ou Mara Jacobs, wat in die lokasie woon met tien kinders en geen man nie, skree vir haar buite op die stoep: “Já, Mina Afrika! Jou swaar dae gaat nog kom, en goed so! Hoekom deel jy nie ’n slag van daai smaart klere van jou yt aan onse tjinners wat in floiings moet rondloop nie!”
Mina loop in trane huis toe, en begin haar kaste vol mooi klere verwoed uitpak. Sy sal alles weggee. Miskien sal die mense dan ophou pik op haar. Sy sal lokasie toe gaan en die goed weggee. Sy wil nie meer anders wees nie. Toe sy al snikkende die laaie begin uitpak waarin haar winter- en onderklere is, kom Sara in. Terwyl Sara mooipraat, smyt Mina klere met geweld in bondels op die bed neer.
“Jy kan nie jou klere weggee nie, Minatjie! Dit sal nie help nie; daar’s te veel kinders in die lokasie! Dis mos nie jóú skuld dat Mara soveel kinders het nie! Ek sal jou sê wat: kom ons soek ’n klomp van jou ouer klere en speelgoed uit, dan neem jy dit vir Mara …” stel Sara radeloos voor.
Mina gaan dieselfde middag nog lokasie toe met die pakkaas klere en speelgoed, na Mara se vuil huisie waar snotneus-kleintjies heeldag skree en baklei op die kaal werfie. Die kinders bestorm haar gillend en gryp die goed uit haar arms terwyl sy sprakeloos bly staan. Mara kom uit en staan willoos en toekyk hoe die kinders oor die speelgoed baklei en sê smalend: “Jissis … ek wietie of ek jou ou weggooigoed wil hê nie …” Toe Mina wegstap, is twee kleintjies besig om in die stof tou te trek met ’n feitlik nuwe rooi trui.
“Jy sien,” troos Sara by die huis, “dit gaan nie oor velkleur nie! Dit gaan oor wat binne-in jou is. Dit gaan oor wat in jou hárt is. Eendag sal almal dit moet begin besef. Dink aan die verskil tussen Ida van ouma Aletta, en Mara Jacobs. Ida is ’n ware Xhosa-lady. Mevrou Oortzen is ongeskik met jou, en juffrou Lubbe is weer baie lief vir jou. Gaan kyk – daar lê al weer ’n boks Black Magic in die sitkamer wat sy vir jou gebring het. Gaan kuier en sê dankie, hoor? Sy sê jy’t ’n glimlag soos ’n sonstraaltjie …!”
Tietser Meraai stuur ’n boodskap saam met klein Emily van Selina: kan Sara haar kom sien? “Tietser sê ek moet vir nôi Sara sê haar ou bene dra haar nie meer so goed nie!” verkondig
