одамлар ўликнинг эгалари.
Сарбозлар мурдани олишга қўймаяпти.
Шунда арк қаршисидаги масжиддан азон товуши эшитилади.
Тўс-тўполон тинчийди.
Фақат бир аёлнинг оҳи тинмайди… қолганлар тин олади, оломон ханжарни қинга солиб масжидга чопади.
“Аллоҳу акбар, Алло-о-оҳу акбар!”
Она сочларини ёйиб: “Бола-а-ам!” – деб бўзлайди.
Мен унинг уст-бошидан, таққан тақинчоқларидан бой хотин эканлигини англайман, ачинаман онага.
У ҳозир боласининг чақалоқлигини қўмсаётгандир. Қандай ожиз эди, она кўкраги билан кун кўрарди. Агар шу ҳолда, катта бўлмай қолганда ҳам эди, бугун амир уни осмаган бўларди.
Онанинг ёшли кўзларига термиламан – бор дўзах шу кўзларга кириб олгандай.
Мурдаларни шамол сезилар-сезилмас тебратмоққа журъат топган. Қатлиом этилганлар ҳар қўзғалганда она бутун Бухорони титратиб, ерни муштлайди: “Бола-а-ам!”
Бухоро қалқийди…
“Аллоҳу акбар, Алло-о-оҳу акбар!”
Пастда синиқ кўзойнакли жиннисифат дарвеш нималарнидир чулдирайди. Онанинг аламли фарёди ва тиловат оҳангига тўлиб кетган Бухоро бу дарвешга қулоқ тутмайди.
Дарвеш қўлидаги кулоҳни силтаб, тинмай бақирмоқда: “Бухоро, ўлган эмас, онаизор! Уни осиғлиқ деб қаттиқ адашасиз! Бухоро ўлмаган, ўлмайди ҳам. Фақат не бир кунларни бошдан кечирган бу кўҳна кент қаттиқ уйқуда, мудрамоқда халқ каби! Бундан фойдаландингиз, усталик билан унинг оёқ-қўлини боғладингиз. “Ухлаган одам зарарсиз”, деб ўйладингиз ва арк дарвозасига Бухорони осдингиз! Аммо адашасиз! Қаттиқ адашасиз!
Бухоро ўлмаган булутлар ортида қолган қуёшдек кўринмаяпти, холос!
Сиз бор адолатни, бор ислоҳни, бор номусни осишингиз мумкин, аммо келажакни оса билмайсиз!
Қара, Бухоро тирилмоқ истаяпти… Қара, она, у тебраняпти… Бухоро тириляпти, у тирик она! Ё Аллоҳ!”
Она йиғлайди.
“Онаизор, нега йиғлайсан?”
“Шўрлик Ватанимни осиб қўйишди. Ўлигини ҳам бермаяпти номардлар. Пашшалар кўзини ёқмоқда, қара, қара, қара, бола-а-ам!”
Бухоро ухлайди… Дарвеш одамларни излайди… Мўминлар салом беради раҳмонга, кейин бир-бирларига…
Бухоро бўзлайди.
Менга бир ҳиндни рўпара қилишди: “Тарихни биласан, тил биласан… шунга гидлик қил… долларда тўлайди… Ўзи тарихчи, қадрли меҳмонимиз!”
Мен кулдим: “Мен тарихчиман, масхарабозлик қилиш қўлимдан келмайди. Гидларнинг тарихни истаганча қош-кўзларга мослаб талқин қилишларига қаршиман. Самарқанд ва Бухоро аҳмоқ тилчиларга тўлиб-тошиб ётибди. Улар лўлилардан доим сон жиҳатдан кўп ва қадим шаҳарларимиз учун улардан кўра хавфлироқ, кўпроқ талафот келтиради. Улар шаҳар эстетикасини ҳеч қачон ҳис қилмаган. Улар “Минораи Калон”га қараб фақат Франклиннинг расми туширилган чойчақанигина кўришади, холос!”
Аммо ўша куни амакиларимнинг “Текинтомоқ” деган гапи жонимдан ўтувди.
