һәм тагы ике туташка шәкертләр вә татар-башкорт крестьяннары белән эшләү йөкләтелде.
Губерна түрәләренең болай да татар-башкорт авылларына революцион элементлар үтеп керүенә хәвефләнгән, кайбер ашыгыч чаралар күрергә керешкән еллары иде бу. Күп кенә авылларга миссионерлар курсын узган рус һәм керәшен татарлары җибәрелде. Укытучы сыйфатында җибәрелгән бу кешеләр урыннардагы хәлне күзәтеп-тикшереп торырга һәм берочтан руслаштыру политикасын үткәрергә тиешле булалар.
Сугышчан социалистларның интернациональ оешма әгъзалары кайда гына барып чыкмасын, аларның юлына әлеге дә баягы шул миссионерлар курсын узган укытучылар каршы төшә. Урыннардан килгән мәгълүматларга нигезләнеп, Уфада да эзәрлекләргә керештеләр үзләрен.
Июнь ахырларында Гәрәй Кодрачевның чакыруы буенча ашыгыч киңәшмәгә җыйналдылар. Шәһәрдә түгел, конспирация максатларында Агыйдел аръягындагы әрәмәлектә урнашкан нәни генә аланлыкта очраштылар. Оешма бу вакытта байтак кына яңа әгъзалар белән тулыландырылган иде инде.
Мирсәет белән Рауза Чанышева, бүтәннәрдән яшереп кенә, бер-берсенең кулларын тотышып утырдылар. Эстәрлетамак өязенә барган җирдән якыннан танышып һәм табышып, югалтмаска вәгъдәләр бирешеп кайткан мәлләре генә иде әле. Йөрәкләрнең, яшьлек хисләреннән исереп, күкрәк читлегенә сыеша алмый талпынган чагы…
Кодрачев аягүрә торып басты һәм, гадәтенчә гимнастёрка якасын бушата төшеп, ялкынлы сүз башлады.
– Революция язмышы авыр хәлдә, иптәшләр. Патша агентурасы көн-төн даими эзәрлекләргә кереште үзебезне. – Шулай, югарыдан торып, масштабны күп мәртәбәләр арттырып, вакыйгаларны куерта төшеп, пафос белән сөйләргә ярата торган иде ул. – Әмма без моңарга карап революцион эшебезне туктатырга тиешлеме?! Патша куштаннарыннан, полицайлардан өркеп идән астына качышкан тычканнар сыман посып утырырга тиешлеме без?! Юк, без сездән түгел, сез бездән өркерсез, әфәнделәр!..
Аланда тыңлап утыручылар тетрәнеп китә шунда, ни дияргә белми, бер-берләренә каранып куялар… «Әфәнделәр» дигәнен махсус Агыйдел аръягында калган Уфага таба кулын ишарәләп әйтте ул. Тыныч кына тыңлау мөмкин түгел Гәрәй Кодрачевны. Үзәккә үткәзеп сөйли.
Ул, аерым туктап, иң элек Уфа түрәләрен тетеп салды, аннан Петроградтагы патшаны чак тәхетеннән бәреп төшермәде. Бөтендөнья империалистларына аеруча каты эләкте. Ялкынлы чыгышын тәмамлаганда, үзенең дә яңаклары һәм колаклары гына түгел, күзләренә кадәр ут булып яна иде инде. Сүзен тәмам иткәч тә әле, уң кулын баш очында берничә кат бутап торды Кодрачев.
Бусы киңәшмәнең гадәттәгечә беренче өлеше булды. Әлегә көн тәртибе буенча фикер алышу булганы юк. Кодрачев кына сөйли, ул сөйләгәч, һәммәсе ачык, бәхәскә урын калмый.
Икенче мәсьәлә – оешма алдында торган бурычлар. Анысы өчен Мирсәет җаваплы. Ул, урыныннан торып, өязләрдәге хәл белән таныштырды. Татар һәм башкорт авылларына җибәрелгән миссионерларның нинди чаралар күреп, кай масштабларда эш җәелдерүен анализлап үтте. Халык массалары белән элемтә урнаштыруның көннән-көн кыенлаша баруы хакында сөйләде.
Аның сөйләп
