кына егетнең кылларын чиертеп карау иде нияте. «Баку» газетасының үтә консерватив, буржуаз булуы күптән мәгълүм ич аңарга. Шуңа авыз ачып сүз әйтү түгел, революция хакында фикер генә йөрткәндә дә зур саклык белән эш итәргә күнеккән иде ул әлеге диварлар артында.
– Большевиклар дөньяны болгатырга җыена. Илне таркатырга, һәммә милләтне үзләренә буйсындырырга, кешеләрнең байлыгын тартып алырга, – дип, кызып-кызып аңлатырга кереште журналист егет. – Ничек шуларга битараф буласың?! Фаш итәргә, дөмбәсләргә тиеш без аларны. Син дә шул эшкә кушылсаң, редактор эш хакыңны күтәрер, мине яраткандай яратыр үзеңне.
Шулай җиңел генә сатыла торган кеше дип уйладыңмы мине, Арам…
– Алай икән… – диеп, авызын ачып баш кагып куйды тагы үзе. Бәхәсләшү, аңлатырга, төшендерергә тырышу өчен, урыны кулай түгел иде.
Шулай, онытыла язган фоторәсемнәрне искә төшереп, Арам өстәл янына атылып барды һәм Мирсәетне дә чакырды:
– Монда… Монда кил әле син, Мирсәет… Күрәсеңме, менә бу беренче рәсемдә Коба үзенең никахлашкан хәләл җефете Като Сванидзе белән утыра. (Мирсәетнең белмәве гаҗәп түгел, «большевикларны фаш итәргә» җыенган Арам үзе дә, күрәсең, Сталинның беренче хатыны Като Сванидзеның, Яков исемле улын калдырып, унсигез яшендә вафат булуы хакында белми иде булса кирәк. – Авт.) Ә икенчесендә, менә карале, сөяркәсе белән. Ул сөргендә хәзер, Подкаменная Тунгуска дигән елга читендә ниндидер Туруханскида яшәп ята.
– Боларны нигә миңа сөйлисең?.. – дип сүз кыстырды Мирсәет. Аны берни кызыксындырмый, янәсе. Чынлыкта кызыксынып тыңларга керешкән иде инде. Сизенә, тоемлый башлады кебек: шул фоторәсемнәрдән файдаланып, ниндидер яман нәрсә оештырырга җыена, ахры, болар… Революционерларга, большевикларга каршы…
– Син берни аңламадың әле, Мирсәет, – дип, сөйләгәннәренең гаять әһәмиятле булуын төшендерергә теләп, пышылдауга күчте Арам. – Тыңла!.. Безнең газета бөтен Кавказны шаулатачак, Мәскәүгә, Петроградның үзенә үк барып җитәчәк бу материал. Зур сенсация булачак!.. Бу, беренчедән…
Аның уйга калып торуыннан файдаланып, Мирсәет тә сүзгә катнашкандай итте:
– Ә икенчедән?
– Икенчедәнме?.. Икенчедән, большевикларның чын йөзләре ачылачак. Халык, пролетариат, азатлык дип сөйләнгән булалар. Ә үзләре әнә ниләр белән шөгыльләнә!.. Сөргендә чакта да эчеп, марҗа кочып яталар икән! Беләсеңме, нинди тәэсир, нинди эффект булачак моңардан… Большевиклар артыннан йөргән ач яңаклы эшчеләр шундук йөз чөерәчәк үзләреннән. Бөтен Кавказга шаулаган Кобаның эзе суыначак Бакуда. Бу дөньяга ник туганына үкенәчәк әле ул!.. Ә шул мәкаләнең астында минем исем-фамилия торачак! Төшендеңме?! – дип, тел шартлатып куйды егет.
Чынлап та, планнар Наполеонныкыннан ким түгел үзенең. Әнә нинди мәкерле планнар белән йөриләр, редактор белән бикле ишек артында сәгатьләр буенча бер дә юкка гына утырмыйлар икән. Ниятләре тормышка ашкан тәкъдирдә, үзләре теләгән эффектка, чынлап та, ирешүләре ихтимал.
– Шәп уйлагансыз сез моны, – дип
