деб кутди. Бироқ, Тенгиз қаҳрли ўғрибоши либосини ечиб, очилиб гаплашмади. Фақат анча кейин, ноҳуш воқеалар сўнгида ажралар маҳалларида “Сен менинг ҳимоямдасан. Мен ўлсам, одамларим ҳимоя қиладилар. Сен ўша кунги гапларимни унутмасанг бўлди: асло сина кўрма!” деб таъкидлади.
Бугун Украинадаги фуқаролар уруши манзараларини телевизордан кўриб яна ҳарбий хизматдаги воқеаларни эслайман. Бугунги сиёсатчилар урушнинг бошланишини Януковичнинг Евроиттифоққа яқинлашишни истамаганлигида деб баҳолашди. Бу бир учқун, гулхан ёқиш учун ўтин қалаш, оловнинг туташи анча олдин бошланган эди. Ғарбий украиналик қасоскор Бандера ва унинг издошларини советлар урушдан кейин қириб битиришгандек эди. Тўғри, Бандера ва минглаб бандерачилар қамалган, отилган. Лекин унинг ғояси тирик эди. Мен буни ҳарбий хизматдалигимда сезганман. Тарих дарсларида 1939 йилдаги Ғарбий Украина ва Ғарбий Белоруссияга юриш шу халқларнинг илтимосига кўра бўлганлиги таъкидланарди. Бандера миллат хоини деб сифатланарди. Ҳарбий хизматда эканимда карпатлик йигитлар билан дўстлашдим. Уларнинг феъли, миллий ғурури қофқазлик йигитларники каби эди. Ҳарбий қисмда донецклик йигитлар ҳам бор: айримлари украин, баъзилари рус, айримларининг отаси рус, онаси украин (ёки аксинча) эди. Биз учун карпатлик ҳам, донецлик ҳам украин миллати эди (Аскарлар умумлаштириб, барчаларини “хохол” дейишарди). Карпатликлар эса ўзларини донецкликлар билан миллатдош ҳисоблашмасди. Русларни “истилочи” деб билиб, қофқазликлар каби очиқ зиддиятга бормасалар-да, нафратларини яширишмасди. Уларнинг дов-юраклиги ва кескинлиги сабаблимикин, бошқалар қўрқиброқ туришарди. Ўша йиллари Киевнинг “Динамо” футбол командасида асосан карпатлик йигитлар шуҳрат қозонишган эди. Мунтян, Паркуян, Буряк каби йигитларнинг майдонда туришида ҳам ғурур сезилиб турарди. Бизнинг ҳарбий қисм футбол командаси дивиязияда энг кучли ҳиобланиши ҳам карпатлик йигитлар туфайли эди. Мен рота командасида ўйнаганман, қисм терма командасида ўйнай олиш қобилиятим йўқ эди. Лекин Тошкент жисмоний тарбия институти футбол бўлимини тугатган йигит маҳорат бобида улардан баланд бўлса-да, қисм терма командасига яқинлаштиришмади. Бу ҳолдан кўнглим ғашланарди, дардимни ичга ютишдан бўлак иложим йўқ эди. Липецклик бир-икки футболчи йигитлар учун ҳам бу команда йўли тўсилганди. Терма команда фақат украиналик сержантлардан ташкил топган эди. Аммо карпатлик ва донецклик футболчилар орасида иттифоқ йўқлиги ўйин пайтида сезилиб турарди. Масалан, Иван Тур қулай вазиятда турган Пётр Галченкога ҳеч маҳал тўп узатмасди.
Донецклик йигитларда мансабпарастлик, бошқаларни менсимаслик аниқ сезилиб турарди. Карпатликларда бунақа иллат йўқ эди. Хижняк, Тур, Танчинец, Гоголь каби йигитлар билан дўст эдим. Миллатлараро зиддият ҳам асосан донецклик ёки липецклик йигитларнинг нодонлиги туфайли пайдо бўларди.
1971 йилда “Чарм тўп” мусобақаси баҳонасида бекободлик ёш футболчилар
