тиқинни суғуриб олди. Шланг солиб сўрди. Катта тунука чойнакка мусаллас тўлдирди. Чойнак лим-лим бўлди. Тошди. Раҳмон ота дўрдоқ лабларини жўмракка босиб симирди. Мошгурунч соқолига илашган мусаллас томчиларини оқ яктагининг этаклари билан артди. Яктакда қизил доғ қолди. Ертўла эшигига бузуқ босма қулфни илди. Дарвозага яқинлашганда хотинини чақирди.
– Иброҳим, тезда қайтаман, гузардан нос олиб келай, тугабди. Битта-яримта келса кириб ичаверишсин, чойнакка қуйиб қўйдим. Нон-пон қўйгин олдиларига,қуруқ ўзини ичиб бўлмайди, биласан.
Раҳмон ота мусаллас солишни қирқ тўртинчи йил Қиримдан кўчиб келган Саидумардеган отадан ўрганган эди. Ичишни ҳам. Саидумар отаўзи якка, бори-йўқ кўчи қўлидаги биргина эски сандиқчасидан иборат эди. Беҳининг ўнг қанотидаги ҳужрани бўшатиб унга жиҳозлаб берди.Чаққон, чайир, ниҳоятда меҳнатсеварлиги билан Саидумар ота ҳамманинг ҳурмат-эътиборига сазовор бўлган эди.
(4)10
У ишдан бўш пайтларида кўзига ёш олиб, ҳижрат пайти тўс-тўполонда иккита боласини йўқотиб қўйганини гапирарди. У ҳар ҳафта қандайдир иш билан районга борар, Ўзбекистондаги етимхоналарга бориб келиш учун минг азобда рухсат олар, ҳар сафар болаларини тополмасдан афтодаҳол қайтарди. Бир сафар чиқиб кетганча қайтиб келмади. Раҳмон ота суриштириб-суриштириб охири чарчади. Бир кун келар деди-ю, ундан хотирабўлганкичкина сандиқни, бочкаларни авайлаб сақлади. Ўзи ҳам мусаллас солиб унча-мунча пуллай бошлади. Раҳмон отанинг мусалласини барча мақтаб ичарди.
Кун ботарди. Раҳмон ота уч киши билан кириб келди. Бирининг қўлида бир буханка нон, бирининг қўлтиғида эски дутор бор эди, учинчи киши қуруқ. Ертўлагатушдилар. Биринчи пиёладаёққизишиб, ундан–бундан гаплашиб, ҳазил-ҳузул қилишдилар. Булар сўнги чаноқларданпахтани териб олиш ниятида ҳашарга келган қирқ-қирқ беш ёшлар орасидаги кишиларэди.
Тожихон опачироқ келтирибтокчага қўйди.Тўртовлон баравар опага қаради ва ҳурмат маъносида қимирлаб қўйдилар. Қисқа фотиҳадан сўнгдастурхон келтирилди:зоғара нон, шафтоли қоқи, бир сиқим майиз.
– Қаранг азаматларни, ўз юмишларини ташлаб, биз томонларга ёрдамга келибдилар-а!– Раҳмон ота хотининибегона одамлар орасида доим сизлаб гапирарди.
– Илоҳим омадларини берсин, яхши одам қийин пайтиёрдамга келади,– деб қўйди Тожихон опа, секин чиқиб кетаркан.
(5) 11
Суҳбат замоннинг зайли, уруш туғдирган оғриқлар, қимматчиликдан бошланиб, ҳаётларига етганда,дутор ҳамсозланиб, қадимий бир оҳанг торгина, хира, қумшувоқ ҳужрани кенгайтириб, нурлантириб юборгандай бўлди. Пиёлага яна мусаллас қуйилди. Яна суҳбат бошланди. Дуторчининг исми ҳам Раҳмонжонэканидан негадир хурсанд бўлиб кетган Раҳмон ота уни сўроққа тутди:
– Баракалло, дуторни запчаларкансиз-да, адаш, ўзлари асли қаердан бўладилар?
– Анжанданман, урушда Белўрусгача бордим. Кейин… майиб бўлганимдан кейин, уруш тугамайқайтариб юбордилар. Ўшайда уйландим. Болалик
