і тым не менш…
Мані слухаць усё гэта – клопатна, але і цікава; яна пераступіла парог і ўжо на кухні спытала ў бабулі, хто гэты пэйсаты Мэндаль.
– Э-вой! – адгукнулася жыва Аксіння. – Бог яго ведае. Нейкі купец. Уцякач… Бежанец з Польшчы. Дзед страчаўся з ім калісьці на Спасаўку, калі той прыязджаў у Моталь на кірмаш… Колькі іх ужо навалаклося – мо болей, чым сваіх! А гэты атайбаваўся ў Боруха.
Вярнулася Маня ў сталовую, трымаючы ў руках белую мужчынскую кашулю і маток каляровых нітак. Кашуля належала гожаму хлопцу, які, як і Павел, даводзіўся братам Манінай маці, значыць, ёй – дзядзькам, яго звалі Колем. Летам ён часта заходзіў да іх, хадзіў басанож і любіў, між іншым, строіць вясёлыя жарты. Яна вышывала на ягонай кашулі па каўняры і манішцы васількі і іншыя кветкі.
– То чаго мы, панове, забаўляемся гутаркай аб ратаванні душы? Тут жа не сінагога, дый хлеб-соль на стале… Абко, – кіўнуў дзед кашчаваму суседу-рымару, – налівай сабе і іншым. Няхай абмінае ліха добрых людзей! А-а, глядзіце… во і сын мой малодшы, Паўлюк!..
– Нех бэндзе пахвалёны!
– На векі вякоў!
– Смачнэга вам!
– Сядай разам вячэраць, – запрасіў Пятро сына і далей гасцям: – А старэйшы мой на фронце. Дай Бог яму быць жывым і здаровым!
Паўлюк прысеў, і ўсе паднялі чаркі за здароўе Манінага таткі Барыса.
– А ці ведаеце, што я пачуў,– прыкусваючы ўпохапкі і смеючыся, сказаў Паўлюк. – У гміну нехта прынёс навіну. Кажуць, адзін змыслы літовец, прафесар дарэчы, звярнуўся да свайго ўрада: маўляў, давайце папросім знаную краіну – Злучаныя Штаты Амерыкі, каб перасяліла нас, літоўцаў, на востраў Мадагаскар, дзе невялікая колькасць туземцаў. За гэта няхай Злучаныя Штаты забіраюць нашу літоўскую зямлю. Навошта яна нам?.. Надакучыла народу ваяваць, а яшчэ болей служыць посцілкай для заваёўнікаў, якія колькі стагоддзяў раз-пораз руйнуюць ды пляжаць зямлю.
– Вой-ёй, якія мудрыя ў Літве вучоныя! Чуеш, Борух? Ход канём і іхняе прыбалтыйскае племя – у райскіх шатах! Ку-ку, хер Гітлер!.. Мо і нам разам з імі сплюндрыць туды? – Мэндаль яшчэ больш развесяліў застолле. – Малайцы літоўцы! – і ён паляпаў Паўлюка па плячы, нібы гэты гладка паголены, чырванашчокі малады чалавек акурат і быў тым літоўцам.
– Выдатныя словы! – падхапіў дзед Пятро; ён дапытліва глядзеў на сваіх гасцей, і ягоныя прыжмураныя вочы ўсё болей аздобліваліся вясёлымі іскрынкамі.– Па-праўдзе, шаноўныя, і вам туды трэба – нідзе лепшага прытулку не знойдзеце! Дый чаго варты будуць літоўцы без вас! Хто ім хамут пашые?..
– І надзене на шыю! – выпаліў знячэўку Паўлюк.
Застолле на момант абмерла, асэнсоўваючы рэпліку Пісарчука-малодшага.
– Гэта – як? – ціха вымавіў Борух.
На твары Мэндаля чытаўся дакор. Толькі Абко, ацаніўшы досціп маладога сутрапезніка, весела ўсміхнуўся.
– Нічога, – сказаў ён. – Там, дзе хлеб-соль, усялякі жарт прыстойны.
Дзед Пятро кінуў доўгі погляд на сына, пры гэтым вочы яго молада іскрыліся:
