Ватанга тугры калдылар. Хайдар Басыров
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Ватанга тугры калдылар - Хайдар Басыров страница 30
Бу хәбәрне алгач, Мөнәвәрә ханым В. И. Чебонга өстәмә сораулар биреп хат яза. Аңа әйләнеп килгән икенче хатта түбәндәгеләр өстәлгән була: «Гариф Хафизович, немецларга каршы яшерен эш алып барган өчен, империя суды тарафыннан үлем җәзасына хөкем ителгән иде. Ул Берлинда яшерен типографиядә эшләгән, ләкин үзе генә түгел, алар унбер кеше булганнар. Алар төрмәдә инде алты ай утырганнар иде. Ләкин хөкем карарын раслау килмәгән иде әле. Мине политик лагерьга күчерделәр, ә алар, 11 кеше, төрмәдә калды. Миннән соң шул төрмәдән килгән кешеләрдән сорашкан идем, барысы да «аларны җәзалап үтерделәр» дип җавап бирде. Ләкин үлгәннәрен үз күзем белән күрмәдем…»
Мөнәвәрә ханым күп мәртәбәләр Ташкентның Куйбышев район хәрби комиссариатына иренең язмышын сорап мөрәҗәгать итә. Ниһаять, 1946 елның июнендә аңа шундый җавап килә: «Сезнең ирегез кызылармияче Шабаев Гариф Хафизович 1944 елда герман концлагеренда әсирлектә үлгән. Бу кәгазь, пенсия юллау өчен, рәсми документ була ала».
Әсирлектә чагында Шабаев Седльце лагеренда Фоат Булатов белән очраша. Алар дуслашып китәләр, бергәләп лагерьдан качарга әзерләнәләр. Әмма бу уйлары тормышка ашмый. Берлиннан комиссия килеп, әсирләр арасыннан югары белемнәре булган ун кешене сайлап алалар. Шабаев, Булатов, Абдулла Алиш та шул исемлеккә эләгә. 1942 елның 13 декабрендә аларны Вустрауга алып киләләр. Бер ай махсус программа буенча укытып, 1943 елның 13 гыйнварында Берлинга китерәләр.
Шабаев белән Булатовны яшерен оешма эшенә Рәхим Саттаров җәлеп итә. Гариф белән Фоат «Идел-Урал» газетасында тәрҗемәче булып эшли башлыйлар. Аларга типография шрифты белән текст җыярга өйрәнү һәм яшерен оешма өчен листовкалар бастыру бурычы куела. Егетләр бу эшне җиренә җиткереп башкара.
Гарифны кулга алганнан соң, аның Берлин шәһәрендәге Фридрихштрассе урамындагы 247 нче фатирында гестапочылар тентү үткәрә, анда алар кулъязма листовкалар, бастырырга әзерләп куелган матрицалар таба. Бу инде фашистларга патриотларны корткычлык эшләүдә гаепләү өчен мөһим дәлилләрнең берсе була.
Еллар үткәч, Плетцензее төрмәсе архивында Әхмәт Симаев белән Гариф Шабаевның шәхси карточкалары табыла.
Гариф Шабаев Муса Җәлил артыннан алтынчы булып һәлак ителә, 12 сәгать 21 минутта ул яшәүдән туктый.
7. ӘХМӘТ СИМАЕВ
Әхмәт Садретдин улы Симаев 1915 елның 28 декабрендә Пенза губернасы Краснослободский өязе Уста Рахмановка (Яңа Аллагул) авылында (хәзерге Мордва Республикасы) туган. Еш кына аны Симай дип кенә йөртәләр.
Иске Синдров урта мәктәбендә башлангыч классларда укый. Замандашларының сөйләвенә караганда, гаять зирәк, искиткеч тере, шаян малай