Perfumy. Beata Hoffmann

Скачать книгу

alkoholu, a ich trwałość zależy od wyboru fiksatora, czyli substancji, których zadaniem jest stabilizacja ulotnych olejków eterycznych. Produkowane pachnidła (powszechnie nazywane perfumami) podzielono początkowo na trzy klasyfikujące je grupy. Najmocniejszymi i zarazem najtrwalszymi były perfumy posiadające od 15 do 18% substancji aromatycznych, kolejne to wody perfumowane, w których skład weszło od 8 do 10% wonnych substancji, a najsłabsze – wody toaletowe, które zawierały tych substancji od 5 do 8%. W następnych latach klasyfikację rozszerzono, w wyniku czego stworzono sześć grup, wyznaczonych również przez stężenie substancji aromatycznych. W perfumach (parfum) wynosi ono ponad 22%, w wodach perfumowanych (eau de parfum) od 15 do 22%, w wodach toaletowych (eau de toilette) od 8 do 15%, w wodach kolońskich (eau de cologne) mniej niż 5%, w wodach odświeżających (eau fraiche) oraz wodach po goleniu (splash cologne) około 3% lub mniej278.

      Przez wieki pachnidła tworzono, wykorzystując składniki naturalne. Obecnie substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego stanowią niezbyt liczną grupę, w której skład wchodzą: ambra, cywet, kastoreum, piżmo i skatol279. Są to surowce drogie, stosowane dziś niezwykle rzadko, a pozyskiwane ze zwierząt.

      Ambra jest wydzieliną pochodzącą z przewodu pokarmowego kaszalota (Physeter catodon lub Physeter macrocephalus), otrzymywaną z zabitych zwierząt lub znajdowaną na wybrzeżach Oceanu Atlantyckiego oraz w okolicach Irlandii, Madagaskaru i Japonii. Powstaje ona najprawdopodobniej w wyniku drażnienia ścian jelita kaszalota twardymi szczękami głowonogów, stanowiących jego pokarm280. Inna koncepcja zakłada, że ambra powstaje pod wpływem substancji wydzielanych przez kałamarnice (Eledone moschata), będące składnikiem pożywienia kaszalotów. Słodki, balsamiczny, orientalny aromat ambry, przypominający zapach drewna, mchu i glonów, powstaje w wyniku procesów auto- i fotooksydacji, gdyż czysta, nieutleniona ambra jest substancją prawie bezwonną. Ekstrakt etanolowy ambry (resinoid) stosowany był dawniej jako fiksator zapachów w perfumach. Obecnie ze względu na problemy z pozyskiwaniem surowca stosuje się substytuty naturalnej ambry otrzymane z surowców roślinnych albo używa się ambry syntetycznej. Z kolei kastoreum, zwane „strojem bobrowym”, jest oleistą substancją uzyskiwaną z analnego gruczołu bobra syberyjskiego (Castor fiber) lub kanadyjskiego (Castor canadensis). Wydzielina znajduje się w woreczku gruczołowym, między tylnymi nogami i pełni funkcję feromonu płciowego oraz markera terytorium. Dopiero w dużym rozcieńczeniu ma miły, zmysłowy i słodki aromat. W praktyce stosuje się ekstrakt etanolowy kastoreum, który zawiera substancję o przenikliwej woni – kastoraminę. Rozcieńczone roztwory kastoreum mają zapach piżma i stosowane są jako utrwalacz zapachu perfum z rodziny woni szyprowych, paprociowych i orientalnych281.

      Piżmo pozyskiwane jest z przyodbytniczego gruczołu jelenia piżmowego (Moschus moschiferus), który żyje na wysokości około 1500 m n.p.m. w Himalajach, Chinach i Mongolii. Piżmo jest kruchą masą o woni amoniaku, która zawiera 0,5–2% olejku piżmowego. Etanolowe roztwory piżma są cenionym składnikiem luksusowych perfum, jednak przed użyciem muszą być sezonowane przez kilka miesięcy. Ton zapachu sezonowanego ekstraktu piżma określany jest jako zwierzęcy, ziemisty i drzewny282.

      Cywet (znany też jako cybet) jest wydzieliną gruczołową z przyssawki analnej kota z rodziny łasz – Viverra zibetha lub Viverra civetta. Zwierzę to pochodzi z Afryki, a największe jego hodowle znajdują się w Etiopii. W warunkach stresu wywołanego ograniczoną przestrzenią życiową produkuje więcej cywetu (cybetu), który pełni funkcję markera terytorium. W stanie surowym cywet ma intensywny, lekko fekalny zapach, spowodowany obecnością skatolu. Rozpuszczony, ma aromat kwiatowo-piżmowy i używany jest do produkcji perfum od ponad 200 lat. Cywet to półstała masa, nierozpuszczalna w wodzie, częściowo rozpuszczalna w gorącym etanolu. Z uwagi na zapach piżma oraz zdolność utrwalania zapachu ekstrakty etanolowe cywetu stosowane są jako cenny fiksator perfum283.

      Skatol występuje w kale ssaków. W dużym rozcieńczeniu ma kwiatowy zapach i stosowany jest do wytwarzania kompozycji zapachowych i produkcji sztucznego cywetu284.

      W skład substancji zapachowych pochodzenia roślinnego wchodzą olejki eteryczne, żywice i balsamy. Olejki eteryczne są mieszaniną zapachowych substancji chemicznych, występujących w roślinach, w których pełnią różnorodne funkcje. Najczęściej źródłem surowców zapachowych jest roślina jako całość – od korzenia po kwiat. Jednak w zależności od surowca wykorzystywane są różne jego części w różnych proporcjach285:

      • kwiaty i pąki – olejek jaśminowy, lawendowy, różany, ylang-ylang;

      • nasiona – olejek fenkułowy, kminkowy, kolendrowy, koperkowy, kozieradkowy, kurkumowy, muszkatołowy, pietruszkowy;

      • owoce i jagody – olejek bergamotowy, cytrynowy, grejpfrutowy, jałowcowy, jodłowy, laurowy, mandarynkowy;

      • liście i igły – olejek bajowy, cyprysowy, eukaliptusowy, kanuka, herbaciany, kajeputowy, manuka, niaouli;

      • ziele – olejek bazyliowy, geraniowy, hyzopowy, krwawnikowy, lebiodkowy, macierzankowy, melisowy, miętowy, mirtowy, rozmarynowy, tymiankowy;

      • korzenie i kłącza – arcydzięglowy, imbirowy, tatarakowy, wetiwerowy;

      • kora – olejek cynamonowy;

      • drewno – olejek cedrowy, drzewa różanego, sandałowy;

      • trawy – olejek cytronelowy, lemongrasowy, palmarozowy286.

      W latach trzydziestych XIX wieku dokonano odkryć, które umożliwiły póżniejszą produkcję perfum opartych (najpierw częściowo, a następnie niemal całkowicie) na syntetycznych składnikach.

      Historię powstania syntetycznych składników opisuje Andrea Hurton. W 1835 roku niemiecki chemik Eilhard Mitscherlich odkrył nitrobenzol. Na jego bazie stworzono pierwsze w historii syntetyczne perfumy. Krótko po nim Justus von Liebig i Friedrich Wöhler zaprezentowali benzaldehyd, imitujący aromat gorzkich migdałów, który stał się szybko głównym surowcem przemysłu perfumeryjnego287. Środek ten dodawany był do mydła, któremu usiłowano nadać przyjemniejszą woń. W 1868 roku William Henry Perkin dokonał syntezy kumaryny z południowoamerykańskiego bobu tonka, dzięki której mogła powstać rodzina bardziej orzeźwiających zapachów zielonych. Z kolei Amerykanin Francis Despard Dodge wzbogacił ówczesną perfumerię o olejek imitujący woń cytrusów. W 1875 roku uzyskano identyczny z naturalnym aromat sztucznej wanilii, a w latach dziewięćdziesiątych XIX wieku niemiecki chemik – Wilhelm Haarmann zarejestrował pierwszy patent fiołkowy288. W 1880 roku wyprodukowano chinolinę naśladującą woń skóry, tak chętnie używaną do tworzenia niektórych męskich prestiżowych kompozycji; osiem lat później znano już sztuczne piżmo.

      Odkrycie ionone’u (jononu) w 1898 roku przez współpracującego z Haarmannem Ferdinanda Tiemanna wywołało prawdziwą rewolucję w perfumiarstwie. Dzięki niemu stworzono pierwsze wielkie syntetyczne perfumy ze smużką zapachu irysa i fiołka: Violetta Vera – marki Piver i Origan – Francois Coty’ego (1905). W 1900 roku po raz pierwszy użyto trefolu (Trèfle Incarnat Paula Poireta), który również stał się wiernym składnikiem wonnych kompozycji. Odkryte w 1908 roku przez S. Żukowa i M. Szestakowa aldehydy

Скачать книгу