Perfumy. Beata Hoffmann

Скачать книгу

zagadnieniami zmysłu powonienia. Wystawy, konferencje i sympozja zaowocowały pojawieniem się interesujących publikacji, jak choćby: Parfums de plantes (1987)204, Géographie des odeurs (1998)205, Odeurs et parfums (1999)206, Fragrances of the World (2000)207, a także wiele innych prac indywidualnych i zbiorowych, które opisują badania ujęte z różnych perspektyw: Odeurs, l’essence d’un sens (1987)208, Odeurs du monde (1998)209 czy Olfaction, Taste and Cognition (2002)210. Wiele z tych publikacji ukazuje, że wrażenia węchowe wykraczają w kulturze Zachodu poza doświadczenie ściśle subiektywne, stając się elementem praktyki zbiorowej. Nie można w tym miejscu nie wspomnieć o naukowych dociekaniach Edwarda T. Halla. Refleksja o zmysłach stanowi dla niego wstęp do podjęcia badań proksemicznych, które pozwalają na określenie „odrębnych rzeczywistości zmysłowych” danych kultur211.

      Zapachami jako nośnikami znaczeń zajmowała się też semiologia. Pierre Guiraud wskazał na strukturę symboliczną Kwiatów zła Charlesa Baudelaire’a, ze szczególnym uwzględnieniem warstwy olfaktorycznej212. Na uwagę zasługują badania, zatytułowane Values Underlying the Consumption of Perfume. Social-semiotic Approach213, prowadzone w ostatnich latach przez Carlę Melo i Paulo de Lencastre’a z Universidade Católica Portuguesa z Porto. Ich celem była społeczno-semiotyczna analiza społecznego znaczenia luksusu w kontekście nabywania towarów, w tym perfum.

      Pierwszym socjologiem, który starał się wykazać związek niektórych procesów społecznych ze zmysłami, był wspomniany już G. Simmel. Zwracając uwagę na istotną rolę zmysłów w procesach społecznych, pisał:

      Chcemy prześledzić, jakie znaczenie dla współżycia ludzi – dla tego, co ich łączy, sprzęga, różni – ma sposób, w jaki wzajemnie się postrzegają i wpływają na siebie za pośrednictwem zmysłów. Jeżeli w ogóle uwikłani jesteśmy we wzajemne oddziaływania, to przede wszystkim dlatego, że działamy na siebie zmysłowo214.

      Mimo że G. Simmel był pierwszym socjologiem podkreślającym znaczenie powonienia, zauważał istotną rolę wrażeń sensorycznych odbieranych też innymi zmysłami:

      Z tego, że w ogóle postrzegamy naszych bliźnich zmysłami, wynikają dwojakie konsekwencje, a ich splot ma fundamentalne znaczenie socjologiczne215.

      Simmel zdawał sobie sprawę, że pod względem znaczenia socjologicznego niższe zmysły ustępują wzrokowi i słuchowi, jednak zauważył, że

      […] w miarę rozwoju cywilizacji właściwa ostrość zmysłów słabnie, za to nasila się przyjemność i przykrość wywoływana przez doznania zmysłowe, a wpływ tych przemian na kulturę społeczną na pewno zasługuje na baczniejszą uwagę216.

      Zaakcentowanie roli sensoryki w konstruowaniu rzeczywistości społecznej przyczyniło się niewątpliwie do stworzenia przez niego podstaw do rozwoju wąskiej specjalizacji zwanej socjologią zmysłów217. Jednym z czołowych dwudziestowiecznych badaczy społeczno-kulturowych aspektów woni był Alain Corbin. Jego niezwykle interesująca publikacja, pochodząca z drugiej połowy XX wieku, zatytułowana Le miasme et la jonquille. L’odorant et l’imaginaire social XVIII-e – XIX-e siècles218, poświęcona postrzeganiu i miejscu zapachu w społecznej przestrzeni osiemnasto- i dziewiętnastowiecznej Francji, stała się jedną z najważniejszych pozycji osmologii. Twierdząc, że „[…] postąpilibyśmy nazbyt pochopnie, gdybyśmy usunęli węch z pola historii postrzegania zmysłowego, zapatrzonej w prestiż wzroku i słuchu”219, Corbin podkreśla, że to właśnie węch umie utrwalić nietrwałość życia organicznego220.

      W 1972 roku opublikowany został tekst Gale’a Petera Largeya i Davida Rodneya Watsona, zatytułowany Sociology of Odors221, a w 2009 roku socjolog Kelvin E.Y. Low w publikacji Scent and Scent-sibilities. Smelland Everyday Life Experiences222, uwypuklał rolę węchu w podstawowych procesach kreowania tożsamości i zróżnicowania społecznego, ukazując, że postrzegane zazwyczaj przez pryzmat nauk biologicznych zmysły są też elementem nauk społecznych. Ponadto Kelvin E.Y. Low zwrócił uwagę na istniejący, jego zdaniem, związek woni z moralnością, gdyż brzydkie, społecznie nieakceptowane zapachy stają się zagrożeniem dla powszechnie akceptowanych wartości i norm. Warto nadmienić, że podobne spojrzenie zaprezentowane zostało w pracach Annick Le Guérer223 i Bryana Turnera224, jak również samego A. Corbina225.

      Od 2006 roku wydawane jest też czasopismo „The Senses and Society”, a wiele publikowanych w nim prac zwraca uwagę na środowiskowo-społeczny wymiar zapachu.

      Pierwszym polskim socjologiem wyrażającym życzenie uczynienia woni i aromatów przedmiotem badań socjologicznych była Maria Ossowska226. Uczona postulowała, aby wszechobecne aromaty stały się przedmiotem analizy socjologów różnych specjalności: miasta, kultury czy sztuki227. Z kolei zdaniem Piotra Sztompki osmosocjologia może się mieścić w obszarze tzw. trzeciej socjologii lub „socjologii życia codziennego”228.

      Według Marka Szczepańskiego i Weroniki Ślęzak-Tazbir, zapachy i ich wpływ na zwykłe działania, treść zachowań ludzkich, sposób konstruowania ładu i aktywności codziennego życia mogą być przedmiotem różnorodnych analiz socjologicznych. Osmosocjologia może, w opinii badaczy,

      […] stać się jedną z gałęzi socjologii życia codziennego, dostarczając wiedzy i orientacji szczególnie tym działaniom ludzkim, które podejmowane są nawykowo, spontanicznie i często bez zastanowienia. Nie mamy bowiem wątpliwości, że sfera olfaktoryczna życia społecznego może być elementem stylu i sposobu życia, podejmowanych rytuałów, procedur postępowania i projektowania, jak i realizacji i odczytywania rzeczywistości, która nas otacza229.

      Preferowana w tym nurcie antropocentryczna perspektywa spojrzenia pozwala zaklasyfikować woń jako nośnik elementarnej wiedzy o aktywności człowieka, świadomości społecznej, procesach komunikacji czy wreszcie wzajemnej atrakcyjności230.

      Intensyfikacja badań psychologicznych, neuropsychologicznych i biologicznych nad fenomenem woni doprowadziła do interesujących analiz i wniosków ukazujących wpływ zapachów na życie człowieka. Mimo że wiedza ta pochodzi głównie z eksperymentów laboratoryjnych, również nauki społeczne mogą przyczynić się do rozwoju osmologicznych dociekań. Wiele prac etnologicznych wskazuje, że zapach ciała jest postrzegany, oceniany i wyrażany pozytywnie lub negatywnie. Jako nośnik pewnej liczby znaczeń może wpływać na zachowania

Скачать книгу