Henk. “Dan kan ons darem die see op ’n afstand sien.”
“Dis jammer die onderwysers neem ons nooit strand toe nie.”
“Ja … Eendag as ek dapper genoeg voel, gaan ek vir hulle sê ek gaan nie my beste hardloop as hulle ons nie agterna strand toe neem nie.”
“Goeie plan,” sê Mattie. “Jy’s ons beste atleet. Dalk luister hulle vir jou. Was jy al ooit op die strand gewees?”
“Nee.”
“Ek was. Maar ek onthou dit nie. Ek was nog klein. Ek het foto’s van my ma wat met my op die strand speel. Ons het in Port Elizabeth gewoon tot ek drie jaar oud was.”
“Is dit?” sê Henk verras. “Ek dag julle woon nog altyd op Gansdal. Die huis het mos aan jou oupa behoort?”
“Ja, dit hét, maar ek is in Port Elizabeth gebore. Ek en my pa het Gansdal toe getrek nadat my ma oorlede is. My oupa het gesê ons moet by hom kom bly sodat hy en tannie Katrien my kan grootmaak … Maar hy is twee jaar later oorlede. Toe trou my pa weer, en my stiefma en stiefsusters trek by ons in. Dit was die jaar voordat jy by jou oom-hulle kom woon het.”
“Ek het eers in Kaapstad gewoon,” sê Henk.
“O,” sê Mattie. Sy wil nie vrae vra as hy nie verder wil vertel nie. Sy laat haar hand in die water sak om te kyk of die visse dit kan sien.
“Later het my pa in Johannesburg gaan werk,” sê Henk. “My ma wou nie in Johannesburg gaan woon nie. Ek was vyf jaar oud toe hulle geskei is.”
Die visse swem nie in haar hand vas nie, sien Mattie. Sy het nie geweet Henk se ouers is geskei nie. Eintlik het sy nie eers geweet of hy nog ouers het nie.
“Toe ek sewe jaar oud was,” sê Henk, “is my ma Australië toe om vir iemand te gaan kuier. Ek het by my oom-hulle kom bly … Sy’t gesê dis net vir ’n maand. Sy sou my ’n maand later kom haal het.”
Miskien kan visse nie ver sien nie, dink Mattie. Hulle swenk so skielik weg, net betyds om nie in haar hand vas te swem nie. Hoekom het sy ma hom nie kom haal nie? Dis al vyf jaar … Sy loer vinnig na Henk en sien hy staar fronsend in die water. Sy wil so graag weet wat gebeur het, maar sy kan hom nie vra nie. Dalk wil hy nie daaroor praat nie.
“Sy’t iemand in Australië ontmoet en met hom getrou,” sê Henk. “Sy woon nou in Australië.”
Die visse is nou weg, sien Mattie. Die laaste een het pas verbygeswem … Hoe kon sy ma sommer net van hom vergeet het?
“Sy stuur soms vir my foto’s,” sê Henk. “Van haar nuwe gesin … Sy’t nou twee nuwe kinders.”
Mattie voel hoe haar hart ineenkrimp. Simpel foto’s …
“En … jou pa?” vra sy versigtig.
“Ek dink nie hy weet waar ek is nie.”
“Kan jy hom nie kontak nie? Het jy nie sy foonnommer of ’n adres of iets nie?”
“Nee.”
“Dalk het jou oom of tante?”
“Ook nie. En hulle … hulle wil nie oor my pa praat nie.”
Mattie staar in die water. Haar hart pyn. Sy weet nie wat om vir Henk te sê nie.
“Mattie!” roep Henk skielik uit en spring op. “Ons moet roei!” Hy gryp na sy spaan, maar die vlot stamp oor ’n golf en hy slaan neer. Mattie gryp haar spaan en gaan sit reg om te roei. Henk kruip oor die stampende vlot, kry sy spaan in die hande en hulle begin roei vir al wat hulle werd is.
Die water is nie baie onstuimig nie, maar die stroom is sterk en haastig en word al haastiger. Hulle druk hul voete teen die trommel voor hulle vir vasskopplek en probeer met hul spane teen die stroom rem, maar die vlot stamp volspoed oor die golwe.
“Draai, Mattie – draai!” skree Henk en beduie na die linkerkantste wal.
Mattie lig haar spaan uit die water. Die stroom is so sterk dat dit sinneloos sal wees om saam met die stroom te roei. Met die spaan onder haar arm kruip sy na Henk toe. Sy gaan sit agter hom, swaai haar spaan in die water in en help hom om teen die stroom te roei.
Hulle kry die vlot effens gedraai, maar spook om deur die hoofstroom te kom. Die water se gedreun laat Mattie doof en gespanne voel. Haar arms bewe van moegheid toe hulle eindelik uit die hoofstroom kom en ’n kalmer stroom tref. Sy kruip vinnig terug na haar kant van die vlot toe en begin weer roei. Nou kan hulle vordering in die rigting van die wal maak, dink sy hoopvol. Hulle roei en roei, maar vaar nog steeds vinniger stroomaf as in die rigting van die wal.
Dit voel vir Mattie of haar arms nie meer kan nie. Haar asem is op en haar lyf ruk van moegheid. Die wal begin darem nader kom, sien sy – so skuinsweg nader. Sy dwing haar arms om harder te roei. Nog net ’n entjie … net ’n entjie …
Eindelik is hulle naby genoeg om te spring. Henk stoot vinnig die ankerklip oor die kant van die vlot. Dit land met ’n plons in die water en sink.
“Spring!” skree Henk, maar die ankertou moes losgeruk het, want die vlot gee net ’n stamp en skiet met hulle stroomaf. Hulle slaan hard op die vlot neer, kom vinnig regop, gryp hul spane en probeer weer roei. Die stroom ruk Mattie se spaan uit haar hande en spoel dit weg. ’n Brander breek oor die vlot. Die fles flonkers dryf op die water weg.
Al wat hulle kan doen, is om plat op hul mae te lê en aan die vlot vas te klou.
Henk weet nie wat anders hulle kan doen nie. Sonder ’n anker en minus een spaan is hulle in groot moeilikheid. Hy moet kalm bly, besluit hy. Hy moet aan ’n plan dink. Die gedreun van die water word al hoe harder. Hy lig sy kop op om te kyk wat aangaan. Skuim spat in sy oë. Hy knip sy oë en kyk weer.
Hy sien net water – haastige, onrustige water. Vorentoe raak dit in ’n lae miswolk weg. Skuim spat weer in sy oë. Hy knip sy oë en kyk weer na die miswolk.
Dit is sproeireën, besef hy – die sproeireën van ’n waterval.
Hy skrik so groot dat hy vir ’n paar oomblikke glad nie kan dink nie.
Toe hy weer begin fokus, weet hy daar is niks wat hulle kan doen nie. Hy rol na Mattie toe. Sy kyk hom met groot oë aan. Hy bly langs haar lê en sit sy arm om haar skouers.
Die vlot skommel en skud. Branders breek oor hulle.
Alles is wit. Wit water. Wit mistigheid.
Die vlot gee ’n harde stamp en skiet onder hulle uit. Vir ’n oomblik seil hulle deur die lug. Dan sluk die dreunende water hulle in.
Al waarvan Henk bewus is, is die geweld van die water. Hy voel niks nie, dink aan niks nie; hy wonder net wanneer hy gaan ophou val. Hy hou sy mond styf toe om nie water te sluk nie.
Eindelik tref hy ’n soliede massa water en begin sink. Hy sink vinnig. Al wat hy kan doen, is om steeds sy asem op te hou. Ná ’n rukkie sink hy stadiger en kry hy beheer oor sy arms en bene. Hy skop en beur met alle mag boontoe. Dit voel of sy longe wil bars.
Net toe hy swart kolle voor sy oë begin sien, kom sy kop bo die water uit. Hy trek sy longe vol lug, spoeg water
