turbacja (daw.) — trudna sytuacja bądź zmartwienie nią.
495
wolej (daw.) — lepiej.
496
otrąbić (daw.) — ogłosić uroczyście.
497
bez (daw.) — przez.
498
jąć (daw.) — zacząć.
499
frasować się (daw.) — martwić się.
500
ścierciałka — skartabella, szlachcic bez pełni praw stanowych.
501
mieszczanów — dziś popr.: mieszczan.
502
aże (daw.) — aż.
503
zabawiać się (daw.) — zajmować się.
504
w dół Węgrów — na południe Węgier.
505
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
506
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
507
polerowany — tu: obyczajny, wyrafinowany.
508
szyi niepewny — niepewny, czy nie wykonają na nim wyroku śmierci.
509
mdły (daw.) — słaby.
510
kaganek — lampka oliwna.
511
zapędliwy (daw.) — popędliwy, skłonny do szybkiego a nieprzemyślanego działania.
512
Za Jasiem do Śląska — pieśń ludowa spotykana w Wielkopolsce, Małopolsce, na Mazowszu i na Śląsku.
513
rzęsów — dziś popr.: rzęs.
514
Jadwiga — (ok. 1374–1399), córka Ludwika Węgierskiego, w 1384 koronowana na króla Polski (prawo nie przewidywało wówczas koronacji królowej), w 1386 poślubiła Władysława Jagiełłę, co dało początek unii polsko-litewskiej.
515
Piotr Wysz Radoliński — (ok. 1354–1414), biskup krakowski od 1392, poznański od 1412, przeniesiony na to drugie stanowisko na skutek intryg dworskich, wykonawca testamentu królowej Jadwigi.
516
deputacja (daw.) — delegacja.
517
cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu.
518
bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo różańcowe).
519
kasztelan — średniowieczny urzędnik, odpowiedzialny za ściąganie podatków, obronę i sądownictwo na terenie kasztelanii, to jest jednostki administracyjnej średniego szczebla.
520
kanonik — w średniowieczu duchowny żyjący przy katedrze według reguł kanonicznych.
521
rajcy — tu: doradcy.
522
nie masz (daw.) — nie ma.
523
widomy (daw.) — widoczny.
524
Ludwik Węgierski — węg. Lajos I Nagy, Ludwik I Wielki (1326–1382), król Węgier w latach 1342–1382, król Polski w latach 1370–1382, ojciec Jadwigi.
525
kmieć — zamożny chłop, posiadający własne gospodarstwo.
526
rajcować (daw.) — radzić.
527
wnosić z czegoś — wnioskować z czegoś.
528
leciech — dziś popr.: latach.
529
wotum — symboliczny dar wieszany na ołtarzu, na świętym obrazie bądź na posągu religijnym jako prośba o wstawiennictwo lub podziękowanie za nie.
530
krobia (daw.) — kosz.
531
cech — samorządna organizacja rzemieślników, skupiająca przedstawicieli określonego zawodu.
532
bractwo — organizacja religijna, zrzeszająca ludzi o podobnych formach pobożności (np. bractwo różańcowe).
533
ustawiczny (daw.) — ciągły.
534
Akademia Krakowska — założona w 1364 w Kazimierzu z fundacji Kazimierza III Wielkiego, odnowiona w 1400 w Krakowie przez Władysława II Jagiełłę z fundacji Jadwigi Andegaweńskiej, od 1817 funkcjonuje pod nazwą Uniwersytet Jagielloński.
535
statysta (daw.) — mąż stanu, polityk, strateg.
536
Stanisław ze Skarbimierza — (ok. 1365–1431), pierwszy rektor Akademii Krakowskiej, wybitny kaznodzieja.
537
siedem nauk wyzwolonych — stanowiło program średniowiecznej edukacji uniwersyteckiej: gramatyka, dialektyka, retoryka, geometria, arytmetyka, astronomia, muzyka.
538
krzepić się (daw.) — wzmacniać się.
539
przecz (daw.) — dlaczego.
540
kanonizacja — uznanie przez Kościół danej osoby za świętą.
541
Awinion — w latach 1378–1417 na skutek tarć politycznych wśród kardynałów oraz działań królów Francji wielokrotnie wybierano dwóch, a nawet trzech papieży jednocześnie. Obóz związany z Francją stworzył drugą siedzibę papieską w mieście Avingon. Obecnie papieże awiniońscy uznawani są za antypapieży (osoby nieprawnie sprawujące ten urząd), a okres ten określany jest mianem ”wielkiej schizmy zachodniej”.
