hy klipmure stapel, gehoor wat by die Woordfees gebeur het. “Die liewe mensdom doen dit aan my ook, Koos,” het sy getroos. “Hoe kan enigeen hom handhaaf anders as met ’n soort aggressie?”
Die man met die stemme was nie tevrede nie, hy ook wou hom handhaaf. Hy het na sy huis toe gegaan en hom maande later aan ’n resensie oor In oop water gewaag. Toe was Cornelia nie meer daar om hom te troos nie.
Wat dwing hulle daartoe om hulle pretensies te paradeer, om neerhalende openbare uitsprake oor ander se werk te doen, om onvergelykbares te vergelyk, vals voorstellings te versprei? Is dit uit frustrasie oor hulle eie steriliteit?
“Meneer is stil.”
Hy skrik; waaroor het hulle gepraat? “Jy het gesê ‘voorland’.”
“Daar,” sê Eddie Fortuin, druk sy polse teen mekaar om boeie voor te stel en beduie na Robbeneiland. A, figuurlik; verwysend na die tronk op daardie arme eilandjie kort voor die horison, met sy geërfde probleem van politieke misbruik soos lewenslange verkragting. Hy het vroeër aan die eiland gedink as die Kaap se mooi dogter in die beskermende arms van haar ouers, die berg en baai: eers was sy onbeman en onbereikbaar, haar wit duine en dale oortrek van kleurige lenteblomme en met die omringende see en winkende oorkantse wal helder sigbaar van enige van haar skraal hoogtes. Isla Cornelia was haar eerste naam, dieselfde as sy vrou s’n. Nou wou hy die aanhoor van meneer Fortuin se boodskap, die rede waarom hy hierheen gestuur is, so lank moontlik uitstel.
“Weet jy, meneer Fortuin, my vrou se groep … Sy was een van Kirstenbosch se span wat elke jaar die goue medalje vir inheemse tuine in Chelsea gaan haal …”
Hulle het ’n naam gehad: Weskus Botaniese Vereniging, geaffilieer by die Nasionale Botaniese Vereniging, by die Departement van Natuurbewaring geregistreer as vrywillige, niewinssoekende bewaringsorganisasie. Hy hoor hulle nou gesels en lag om dié geel tafel gestapel met lêers, teekoppies en koek, twee vroue, twee van onsekere geslag en twee mans; hulle entoesiasme, kennis en energie vul die huis en brei oor die hele provinsie uit. “Hulle het hard probeer dat die eiland geproklameer word tot ’n natuurtuin van kusfynbos. Die potensiaal is daar vir ’n tweede Kirstenbosch, in die middel van Tafelbaai.”
“Vir die mense?”
“Ja.” Vir die verkwikking van stedelinge, waarvoor die hele land nou so ver soos Namakwaland ry, en ’n leerskool vir nuwe botaniste. Hulle het aangebied om dit te befonds en saam met die Nasionale Botaniese Vereniging te ontwikkel. Toe hulle hoor die laaste gevangenes is daarvandaan verwyder, en ’n verandering van regering word ’n moontlikheid, was hulle hoopvol dat Gevangenisse ook die eiland sal vrylaat. Hulle dag het eindelik gekom.
“Dit was ’n mooi gedagte gewees.” Dit klink of meneer Fortuin belangstel. Hy is ook ’n stedeling van geboorte af. “Hoe sal so iets dan gekom het?”
“Neem meeste van die geboue weg, die teer en beton, heinings, die honderde pale en paaltjies, tot die mens se spoor verdwyn. Neem indringerplante weg, maak die eiland kaal en skoon soos hy gebore is. Dit duur jare, dan bring jy die natuur terug. Kirstenbosch het materiaal beloof … Ek kan hulle hele lys vir jou opnoem, ek het dit help uitsoek.” Swaar olifantsriet, fyn sonkwasriet en slanke dekriet – dit is die harubis waarvan die ouvolk matjieshuise gemaak het oor ’n taaibosraam – pers elandsvy, geel suurvy, soutslaai, soet salie, rooi gansies, maartblom, melkbos met sy heuningreuk in die lente … Dan veldkos, al die eetbares, lekker veldkool, kraaibessie, tamarakka en koekemakranka, pienk bokelsie en wit melkelsie, uintjies om te kook soos die ouvolk gedoen het, en breë tapyte van krytwit madeliefies en bloulelies en plate rooibont bokbaaivygie, kwistig in sanderige ooptes tussen slaaibos en hondebos. En skoenlappers.
“Wilde diere?” vra Eddie Fortuin, belangstellend. Willegoet?
“Sekerlik. Diere moet jy terugbring, dinge wat daar vroeër was soos skilpad en akkedis.” Twee soorte muishond, duinemol, bruin molslang, streepmuis. En die hotnotsgot en heitsi-eibib. Op lente-oggende sal jy daar kan hoor sing tarentaal, bokmakierie, katlagter, geelsysie, fisant, janfiskaal, rooibruin bontrokkie en streepkop, uil, kiewiet en klap-klappie, groen suikerbekkies, ’n hele koor. “Het jy al voëls met dagbreek hoor sing, meneer Fortuin? Dit is mooi musiek. Engele.”
“Ek ken nie daai nie,” sê Eddie Fortuin. “Ek is van Bonteheuwel.” Bontieville. “Daar’s nie meer voëls nie. Ons moet maar …” Hy kyk weg na die ver horison.
Ons moet maar na prente in boeke kyk. Wrokkige politici het Cornelia se ideaal, haar stapels gemotiveerde versoeke, tot niet gemaak soos jy ’n wurm doodtrap. Hy onthou hulle komiteetjie om ’n koerant by hierdie geelhouttafel, die ontnugtering toe hulle lees dat die nuwe regering die eiland verdoem het tot nasionale sondebok, die Auschwitz en Dachau van die vorige regering, sy Siberië (nié Siberië nie, dit is Russies) waar goeie demokrate onskuldig gekerker is. Almal het gehoop ’n nuwe regering sou ruimer van gees wees. “Hulle sal nie hulle arme gevange slavin – geboei deur ideologie en deur die luise van haat gevreet – vrylaat nie; hulle hou haar om daagliks te misbruik. Dit word nóg ’n sleg versorgde apartheidsmonument en propagandakantoor van die Party,” het hy bitter in Misrule geskryf. “Die indoktrinasie begin reeds op die veerboot.”
Hy voel sy onvriendelikheid terugkom. Hy kyk na meneer Fortuin se beker, of hy klaar gedrink het, en gryns stroef na die bode. “Ek hou nie van politici nie, meneer Fortuin. Hulle het ’n fascis van my gemaak. Ek kla nie oor verandering nie, maar oor verlies. Ek voel sleg wanneer ek na verlore drome kyk.” By die regering is hy om meer as een rede in onguns, maar hy het geleer om nie oor hulle te praat nie en kry dit goddank reg om selde aan hulle te dink.
Eddie Fortuin rits die swart sak oop en haal ’n almanak uit met ’n foto van Tafelberg en Kaapstad (soos hy nou deur sy stoepdeur sien, maar veel weliger gekleur), en ’n vet swart dagboek met die vrou en anker in blou-en-silwer voorop gedruk. “Dié is van ons. Almal stuur vir Meneer groete en wil weet hoe dit gaan. Hulle sê Meneer moet kom kuier.”
Moet hy die kalender vir volgende jaar neem, met elk van die twaalf bladsye in dertig of een-en-dertig blokkies gekap, genommer, genaam? Party blokke is gekleur om gebore luiaards in te lig: vakansiedae.
“Nee dankie, meneer Fortuin.”
“Die dagboek?”
“Nee, dankie.”
“Ons het verwag Meneer sal so sê.” Hy haal nog iets uit die sak, ’n skottel met ’n deksel in ’n blou-en-wit doek oorhoeks geknoop, en sit dit in die middel van die tafel neer. “Ek het gisteraand iets lekkers gekook. Bobotie met rys.”
“Meneer Fortuin, ek is nie ’n siek kind in ’n hospitaal nie. As ek vir jou sê los my en my sake uit, gaan jy seer voel.”
“Ons verstaan. Maar Meneer is een van ons. ”
“Ek wil nie aan bedankings dink, of onthou watter gunste ek die en daardie moet vergoed nie. Ek wil my kop leeg hê van sulke dinge. Moenie sê dat julle verstaan nie.”
“Ons was maar so. Van altyd af.” En toe hy nie daarop antwoord kry nie: “Ek laat die skotteltjie hier staan, miskien word Meneer lus daarvoor as die lug vanaand koud word. Die Direkteur: Finansies vra wanneer dit vir Meneer geleë sal wees om hom te ontvang?”
En dit is dan wat hy geword het, of besig is om te word. Al wat hy het om die grense van sy wêreld te verdedig en hom teen indringers te verset is onbeskoftheid en ’n ongeneentheid om goedheid te aanvaar. Dit is die grimmigheid van ’n kort-gekettingde hond: Moenie my kop streel nie of ek byt jou hand af. Waarvandaan kom sy woede, is dit uit vrees, selfbejammering, of is trots sy siekte se naam? Maar hy
