PROFETES ONDER DIE PALMBOOM
“Ek sing tot eer van die Here, ek prys die Here die God van Israel met my lied” (Rig 5:3).
Tussen die twaalf rigters van Otniël tot Simson is Debora die merkwaardige vrederegter onder die palmboom (Rig 4:4-5). Saam met Barak durf sy die nege honderd strydwaens van Sisera aan. Met die berg Tabor as uitkykpunt sien sy die reën aankom wat Sisera daar onder nie kan sien nie. Sisera se leër word “baie bang”. Met rede, want die gedruis is een van die berugte blitsvloede wat die ysterwaens meesleur (Rig 5:21) en die voetsoldate blootstel.
Hierop volg die lied van Debora, een wat allerweë as oeroud erken word. Dis rou en bloedwarm en aangrypend, van die skoonste letterkunde in die Bybel. Met trom, fluit, simbaal en tamboeryn moet dit ’n volkse opera onder die maan gewees het. Singend word diegene verwyt wat in gebreke gebly het: Ruben, Gilead, Dan en Aser. Selfs die gruwelike sluipmoord van die vrou Jael op die vlugtende Sisera word besing.
Jael se daad laat mens dink aan Toon van den Heever se verhaal Die huis teen Koppie Alleen, waar die Engelse plaasmeisie die jong Boereverkenner herberg. Sy maak hom teer aan die slaap … maar slaan hom dan, net voor hy insluimer, met die horssweep se koperknop katswink. Later jaag sy te perd snikkend oor die nagveld weg, sy geheime dokumente voor in haar bloes gedruk. Ry sy na die Boere- of die Britse laer toe? Die skrywer verklap nie, en die leser sal nooit weet nie.
Duideliker kom Debora en Jael se keuses uit die ink. Jael se daad was wreed, maar die lot van die volk het daarvan afgehang. Rigters 17:6 en 21:25 werp lig op die geweld van die tyd: “In daardie tyd was daar nog nie ’n koning in Israel nie. Elkeen het gedoen wat reg is in sy oë.” Dit sou kon lui: “… nog nie ’n Messias nie …” Eers Hy sou die leer van vrede vergestalt.
GEBED: Here, dankie dat die keuses wat ek daagliks moet doen, in die lig van u vredeleer kan wees. Waar dit dreig om met stryd en wrok gepaard te gaan, laat my twee keer dink.
8 Maart Rigters 6:1-14
DIE GIDEONSBENDE
“Gaan met die krag wat jy het … Toe, Ek stuur jou!” (Rig 6:14).
Ná Moses se tyd volg twee eeue van wetteloosheid. Gebeure soos dié in Rigters 17-18 is tekenend hiervan (terloops, dis ’n ander Miga as die latere profeet). Die volk steur hulle skaars aan die rigters. Slegs Debora word ook “profetes” genoem, en ná haar optrede is daar veertig jaar vrede (Rig 5:31), waartydens die volk weer totaal verval en hulle hierdeur blootstel aan die Midianiete (Rig 6:1). Dis sewe harde jare, want sodra die oes gereed is, kom die Midianiete dit stroop. Later begin die Israeliete uit vrees in spelonke en slote wegkruip.
Weer roep die volk om hulp tot God, en weer ontferm Hy Hom en roep ’n leier in die persoon van Gideon. Gideon is vol vrae en verskonings, soos Moses en Jeremia ook was. Hy hou sy familie se armoede en sy gebrek aan aansien voor (Rig 6:15), maar kry die antwoord: “Gaan met die krag wat jy het …” (Rig 6:14). God gee altyd die toerusting saam met die opdrag (Jes 49:5; Matt 28:20). “… my krag word in swakheid volbring”, hoor ook Paulus, toe hy God vra om die doring uit sy vlees te verwyder (2 Kor 12:9 OAV). Gideon is ’n formidabele rigter … solank hy volhard het, kan mens sê. Ná sy kragvertoning teen Midian sak hy skromelik terug. Hy smee uit goue oorlogsbuit ’n efodsbeeld, ’n valstrik vir hom en sy mense (Rig 8:27).
Solank Gideon God op sy woord glo, was sy beperkte krag genoeg om Midian te verdryf, nie met ’n groot mag nie maar ’n uitgesoekte keurbende (Rig 7:8), die spreekwoordelike “Gideonsbende”. As Gideon maar aangehou het soos hy begin het. Die jongman sonder aansien was ’n kragtige instrument om sy volk te verlos. Maar sukses en applous het sy fokus aangetas. Hoe baie sulke wrakke lê daar langs die lewenspad …
GEBED: Voeg by ons gewilligheid ook volharding, Here. Vanself gly ons maklik agteruit, maar u Hand van bewaring kan ons op koers hou.
9 Maart Rigters 8:1-9
GIDEON SE GAWE VAN TAKT
Eers tóé het hulle bui gesak (Rig 8:3).
Gideon was nie werklik ’n koningskind nie (Rig 8:18), wel ’n toonbeeld van plattelandse adel, kalm en sterk. Dit maak hom ’n goeie leier (daar is ’n Afrika-gesegde dat ’n kaptein nooit hardloop nie). Dit neem die grusaamheid van antieke oorlogvoering egter nie weg nie. Gideon ontvang die twee bebloede mensekoppe sonder om ’n oog te knip. Die Efraimiete wat dit bring, is egter woedend: Waarom was hulle nie tot die hoofgeveg opgeroep nie? Hier kom Gideon se natuurlike takt na vore: Hulle het veel meer reggekry as hy; is die trossies nádruiwe nie soeter as die groot trosse van die hoofoes nie? Die Efraimiete se bui sak.
Wie weet, as Gideon die koningskap aanvaar het (Rig 8:22), of hy nie ’n vroeë Dawid sou kon wees nie? Maar elke mens se krag en swakheid lê in homself. Gideon handel onsielkundig met sy seun (dagstukkie 10 Mrt ), en bruusk met die mense van Sukkot wat nie sy leër wil voed nie (Rig 8:7). As hy meer taktvol ook met hulle was, het hy dalk voedsel gekry. Maar, nou ja, ’n soldaat marsjeer op sy maag en honger is ’n swak onderhandelaar.
Ons moet Gideon, ten spyte van sy minder wyse besluite en veral latere afgodsdiens, onthou vir hierdie een groot daad van takt, waaruit veel te leer is. Sê vir ’n moeilike mens hy is moeilik, en jy maak hom net moeiliker. Gee meer as wat hy vra, en jy kom dalk verder met hom (of haar). ’n Nuwe plaaseienaar sê ontevrede aan sy besoekende buurman: “Volgens die landmeterkaart staan jou heining 10 cm in my grond in. Jy moet dit skuif.” “Goed,” kom die antwoord, “maar ek skuif dit sommer 20 cm net om doodseker te maak.” Die nuweling peins en frons, gee dan toe: “Aag, nou ja, dis seker onnodige moeite. Los dit so. Kom, ons drink koffie.”
GEBED: Help ons, Here, om die gawe van takt aan te wend eerder as raas en verwyt. Ons kan soveel beter met mekaar oor die weg kom as ons ’n sagte woord gebruik.
10 Maart Rigters 8:18-27
ONMOONTLIKE EISE AAN ’N BLOTE KIND
Maar die seun het nie ’n vinger verroer nie, want hy was ’n blote kind en hy was bang (Rig 8:20).
’n Beter illustrasie van die chaotiese, leierlose tyd in Israel is kwalik te bedink. Gideon, een van die min ligstrale, is ’n dapper leier, maar sy besluite slinger soos ’n stukkende kompas. Hy bemiddel met groot takt (Rig 8:1-3), maar straf dan weer koelbloedig (Rig 8:16). Hy weier koningskap, maar vat oorlogsbuit om ’n afgod te smee (Rig 8:23-27).
Ná ’n teleurstellende rugbytoetswedstryd sê iemand van die skopper: “Hy het nie net swak geskop nie, hy het ook swak besluite geneem.” Gideon slaag met ’n paar goeie “skoppe”, maar sy haglikste besluit is sekerlik om sy jong seun (moontlik so dertien) aan te sê om die twee moordenaars van sy (Gideon se) broers dood te maak. Inderdaad ’n geval van kinders wat die oorloë van hulle vaders erf. Dan, die verskriklike patos wanneer die seun weier en soos ’n riet bewe, want “hy was ’n blote kind en hy was bang”. Hy was, soos die Nederlanders sê, “stees”, verlam van angs, sodat hy geen lit kon verroer nie. Skynbaar kry selfs die veroordeeldes hom jammer, want hulle daag Gideon uit om hulle self dood te maak.
“Ik ween om bloemen in den knop gebroken,” dig Willem Kloos. Vergewe my, maar ek kry swaar om stil te staan by koerantberigte oor kinders wat mishandel, vermoor, gemolesteer, wees gelaat of weggesmyt word. Dit alles is genoeg om vir ewig aan die voete van die Heiland te wil ween. Die rampspoedige Kinderkruistog van agt eeue gelede was nie die einde van kindermisbruik nie. Al die verlore huilstemmetjies, met dikwels niémand om hulle saak te stel nie. “Laat die kindertjies na My toe kom en moet hulle nie verhinder nie …” (Mark 10:14) was stellig nie bedoel
