Afrikaanse Taal- en Kultuurvereniging gereël “om die nageslag te laat besef hoe hul voorouers met klein, eenvoudige ossewaens en met groot ontbering die beskawing die binneland ingedra het”. Op die hoogtepunt van die fees kom ’n paar honderdduisend mense op Monumentkoppie byeen.
Rupert, toe reeds ’n dosent in skeikunde, dien daardie jaar as voorsitter van sowel die buitemuurse Studente Verteenwoordigende Raad (SVR) as die buitemuurse studentetak van die Afrikaans-Nasionale Studentebond (ANS), gestig in 1933 en die voorloper van die latere landwye Afrikaanse Studentebond (ASB). Hy is ook lid van die ANS se nasionale hoofbestuur onder voorsitterskap van dr. Nic Diederichs. Teen daardie tyd ná Samesmelting was hy ’n Malaniet, ’n volgeling van Malan se Gesuiwerde Nasionale Party, die opposisie teen Hertzog en Smuts se regerende Verenigde Party.
Op die kampus heers onenigheid tussen die ANS en die National Union of South African Students (Nusas), die studentebeweging wat sterker aan Engelse universiteite was. Huberte vertel dat hulle “baie skimpende aanmerkings oor Voortrekkerdrag van Nusas-ouens” gehoor het. Sy sê toe vir vriendinne van haar: “Kom ons kry vir ons Voortrekkerrokke, dan gaan ons een dag almal as Voortrekkers klas toe om te wys ons is trots op dié drag.”
Hulle kon by die Volksteater Voortrekkerrokke leen, “want ek en Anna Neethling-Pohl was van daardie tyd af al vriende. Die dag wat ek gekies het, was toevallig die 14de September. Toe Anton met iemand daaroor praat – ek weet nie of dit Fritz Steyn-hulle was nie – toe sê hulle, maar besef julle dit is die dag waarop die universiteit honderd persent Afrikaans verklaar is? Toe vier ons dit sommer. Toe’s dit ons eerste Lentedag.” ’n Week of twee daarna op sy verjaardag, 4 Oktober 1938, woon Rupert saam met Wouter le Roux as SVR-afgevaardigdes in Bloemfontein die huldiging van Vader Kestell by. Hy word besiel deur die eerbiedwaardige kerkleier se boodskap: “’n Volk red homself.”
Daardie woorde van Kestell, versterk deur latere ervarings wat hom teen ’n loopbaan in die politiek laat draai, gee die deurslag om Rupert tot die sakelewe te laat toetree. Dit het hom in sy oortuiging gesterk dat Afrikaners selfversorgend moet wees en hulleself aan hul eie skoenrieme moet optrek – in sy eie geval dat hy hom tot kleinsake moet wend. Inderdaad het dr. J.D. Kestell, wat as prediker te velde die hele Anglo-Boereoorlog te perd op kommando meegemaak het, die inspirasie gebied vir die ekonomiese opheffing van die Afrikaner wat in die Reddingsdaadbond neerslag sou vind.
Op die trein terug na Pretoria stel Le Roux voor dat hulle die dag vier. Toe eers op so ’n beslissende dag in sy lewe onthou Rupert dat dit sy verjaardag is, en hulle klink daarop ’n glasie Witzenberg in die trein.
In die studenteblad Trek sluit Rupert sy voorsittersverslag vir 1938 soos volg met ’n woord van dank aan die studente af:
“U weet wat u roeping is en waarheen u wil. Laat die Universiteit die Voortrekkerstempel bestendig en wees aan die voorpunt van die Trek tot op die hoogtes.
“Ons van die geslag wat nou gaan plek maak vir die nuwes sal u doen en late met gespanne aandag volg en as ons oud is nog saam met dr. Kestell sê: ‘Ons hou van die vuur en ywer van die jeug want hulle voer ons mee!’ ”
Rupert neem aktief deel aan die Ossewatrek van 1938, wat ’n hoogtepunt bereik op die destydse Geloftedag, 16 Desember – die herdenking van die Slag van Bloedrivier, waar die Voortrekkers ’n oorwinning oor ’n Zoeloe-oormag behaal het nadat hulle ’n gelofte afgelê het.
Reeds ’n paar weke tevore reis Rupert en Fritz Steyn namens die Tukkiegemeenskap na Bulhoek om die geboortedag van pres. Paul Kruger op 10 Oktober, Krugerdag, saam met die trekgeselskap daar te herdenk. Volgens Ad Destinatum, gedenkblad van die UP, word by die geleentheid namens die studente ’n versoek tot die hoofleier van die Ossewatrek gerig om ’n wa wat as blywende besieling vir die studente kon dien. “Op die aand van 14 Desember het Henning Klopper (later speaker van die parlement) aan die menigte rondom Monumentkoppie buite Pretoria waar die Voortrekkermonument in aanbou was, meegedeel dat die wa Louis Trichardt aan die studente van die Universiteit van Pretoria ter bewaring toevertrou gaan word. Op die oggend van 17 Desember (die dag ná Geloftedag) het die studente die tweede Voortrekkereeu ingelui met die trek van die wa na die universiteit.”3
Ook op die universiteitskampus is die Voortrekkerfakkel brandend gehou wat van Jan van Riebeeck se standbeeld in Kaapstad na die onvoltooide fondamente van die Voortrekkermonument gedra is. Rupert herinner hom dat sy jonger broer Jan toe, as jong Voortrekker op besoek uit Graaff-Reinet, die fakkel moes vashou terwyl hy sy oopdakmotor so moes bestuur dat die fakkel nie doodwaai nie.
Die tradisie word gevestig dat die uittredende studenteraadsvoorsitter jaar ná jaar die versorging van die kakebeenwa aan sy opvolger oordra. In ’n oorkonde wat in Ad Destinatum afgebeeld is, teken Rupert as eerste sodanige voorsitter dat hy die wa – “teken van die adel en vryheidsdrang van ons voorouers” – oordra aan Hans Nel, wat “dit sal beskou en huldig as simbool van ons Afrikaanse verlede wat elke geslag van die jeug opkommandeer om Kristelik, eerbaar en eendragtig te stry vir die volle ontplooiing van die Afrikaanse nasie en moontlikhede in ’n vrye, magtige en regverdige Boerestaat”.
Rupert het boonop tydens die hoogtepunt van die Ossewatrek ’n koerant uitgegee, een wat weliswaar net vier dae bestaan het. Hy word die uitgewer, redakteur en reklameman van De Oude Emigrant, en die geskiedskrywer Gustav Preller die erehoofredakteur. Die naam is ontleen aan die eerste koerant in Transvaal, wat in 1859 op Potchefstroom in Nederlands verskyn het.
Die koerant, uitgegee in opdrag van die hoofbestuur van die ANS, bevat nuus en artikels oor die eeufees van die Groot Trek en die Ossewatrek. Rupert gaan bespreek in Johannesburg die feesblad met die destydse nuusredakteur van Die Transvaler, Piet Meiring, latere hoof van die Suid-Afrikaanse inligtingsdiens. Hy vertel aan Meiring, ook ’n boorling van Graaff-Reinet, dat hy byna ’n koerantkollega van hom geword het, aangesien Verwoerd hom die jaar tevore ’n betrekking aangebied het. Daaroor merk Meiring agterna op: “Ook maar goed dat hy dit geweier het, want soos later geblyk het, het hy en dr. Verwoerd meer dikwels met mekaar verskil as saamgestem.”
Snags nadat hy die feesuitgawes versorg het, lê en slaap Rupert sommer op die loodtafels van die Voortrekkerpers se drukpers. Die uitgawes verskyn as vier dagblaaie op 13, 14, 15 en 16 Desember 1938. Die hoofartikel vertel iets omtrent die jong studenteleier: “Op die drempel van ’n nuwe eeu staar ons met vertroue die toekoms in, want ons moet die Voortrekkerstempel bestendig. Ons moet die fakkels brandend hou sodat ons hulle kan oorhandig aan dié wat ná ons sal kom.”
Die verkope van De Oude Emigrant word egter ’n katastrofe. Die reëlings vir die verspreiding was heeltemal onvoldoende. Ná die fees moet Rupert duisende onverkoopte eksemplare verbrand.
“Daar het ek ’n les geleer,” vertel hy later. “Die verkooporganisasie het in duie gestort. Onthou, jou produk kan goed wees en tog ’n mislukking word as jou verkooporganisasie en distribusie nie goed is nie.”
Die golf van Afrikanernasionalisme het daartoe bygedra dat Afrikaanswording ’n brandende kwessie op die Pretoriase kampus gebly het – dermate dat die UP in een stadium die Voortrekkeruniversiteit genoem is (hoewel nooit amptelik nie).
Gevoelens het hoog geloop. Tukkies het in bioskope eiers vol ink na die skerm gegooi wanneer “God save the king” gespeel is, soos in daardie jare die gebruik was.
Rupert, as studenteleier sterk patrioties en ’n vurige redenaar, doen onder meer ’n belangrike voorstel oor Afrikaans. Op ’n spesiale monstervergadering op 10 April 1939 stel hy voor “dat 14 September (die datum van die Afrikaanswording van die universiteit) jaarliks feestelik herdenk sal word deur ’n studentefunksie, die aard waarvan deur die Studenteraad bepaal sal word”. Dit word eenparig aanvaar.
Die datum is nie heeltemal
