Afrikaanse studentesentrum en ook die administratiewe hoofstad van Suid-Afrika waar hy die land se bekendste politieke figure sou teenkom.
Op 26 Februarie skryf hy sy naam as ’n B.Sc.-student in sy eerste jaar neer in die registrasieboek van die Universiteit van Pretoria (UP), die alma mater waarvan hy uiteindelik die kanselier sowel as die Oud-Tukkie van die Eeu sou word.
Sy besluit om in Pretoria eerder as aan die ouer universiteite van Stellenbosch of Kaapstad te studeer, hou regstreeks verband met sy liefde vir Afrikaans. Toe hy in 1933 in ’n koerant lees dat die stadsraad van Pretoria weens die Afrikaanswording van die UP sy spesiale jaarlikse bydrae van £2 500 tot die inrigting teruggetrek het, besluit hy dat hy dáár moet gaan studeer, synde ’n leerling aan Kaapland se eerste Afrikaansmedium-hoërskool en dus ook lid van die eerste geslag in Kaapland wat volledig in Afrikaans opgelei is. Naderhand, sê hy self, was hy bevoorreg om in die eerste M.Sc.-klas in skeikunde te sit wat Afrikaans as voertaal gehad het.
Jare later terwyl hy in die direksie van die Reserwebank gedien het (1971-’92), kom hy agter dat een van sy mededirekteure, E. O’Connell Maggs, die seun is van ’n voormalige raadslid van die UP, Charles Maggs, wat as gevolg van die destydse gebeurde in die raadsverkiesing uitgestem is. Maggs sr., ’n prominente Pretoriase sakeman en jare lange donateur wat een van die twee verteenwoordigers in die raad van die donateurs van die UP was, was ’n voorstander van tweetaligheid en gekant teen die gedagte van ’n eksklusief Afrikaanse universiteit, daarom is hy uitgestem. Toe Rupert vir Maggs jr. daarop wys dat die stadsraad se besluit die regstreekse oorsaak daarvan was dat hy aan die Afrikaanstalige universiteit gaan studeer het, kon hulle maar net lag oor die gebeurde van lank tevore.
In sy eerste jaar, bedoel om toelatingskwalifikasies vir ’n kursus in die medisyne aan een van die ander universiteite te verwerf, gaan Rupert in die manskoshuis Sonop tuis. Die jaar daarna is hy in Buxton en in sy derde jaar keer hy terug na Sonop, waar een van sy studentevriende, dr. Hilgard Muller, ’n latere minister van buitelandse sake, in ’n kamer langs hom tuis gaan.
Soos ander eerstejaarstudente word hy aan ’n ruwe ontgroening onderwerp wat tien dae lank duur. Die eerstejaars, wat met min slaap moes klaarkom, is snags “gedop” – uit hul beddens gegooi. Daarby moes hulle as deel van die ontgroeningsproses met elke hand ’n baksteen optel totdat hulle nie meer kon nie. Hulle moes ook van die koshuis na die Uniegebou hardloop om die trappe te gaan tel. En hulle moes met ’n pennie van die seniors na die stasie hardloop om vuurhoutjies te gaan koop. Toe Rupert teruggestuur word om nog ’n dosie te koop, klop hy aan by die huis van dr. G. von W. Eybers, die Graaff-Reinetse skoolhoof wat intussen na Pretoria verhuis het, en leen geld. Daarmee koop die jong entrepreneur ’n hele klomp vuurhoutjies en gaan op die sportveld slaap voordat hy terugkeer, gereed om nog vuurhoutjies te gaan haal as hy weer so ’n simpel opdrag moet uitvoer. Die laaste strooi van die doopritueel was dat die groentjies deur ’n vol watersloot moes kruip waarvan vertel is dat doringdraad daarin weggesteek is.
Aan die einde van die ontgroening was twee eerstejaars in die hospitaal en ’n derde een in ’n gestig. Die gevolg is dat die rektor, prof. A.E. du Toit, op 7 Maart 1934 van eenuur daardie middag alle ontgroening in die koshuise summier stopsit. ’n Komitee van dosente en studente is aangestel om die hele kwessie te ondersoek. Ontgroening gegrond op “fisieke uitputting” en in die nagtelike ure word daarna verbied.
Midde-in die hardhandige mishandeling en slapelose nagte lê Rupert die eerste keer in sy lewe ’n intelligensietoets af en vaar so goed dat hy ’n beurs van £40 per jaar vir sy driejarige kursus ontvang – nog welkome hulp.
Hy is spoedig aktief in die studentelewe op ’n kampus waar die studentetal weens die Depressie gedaal het. In 1930 was daar nog 1 074 studente, maar die getalle het in die depressiejare afgeneem en eers weer in 1936 die duisendkerf verbygesteek. In Rupert se eerste jaar is daar in die tweede semester in Pretoria slegs 829 studente, binne- en buitemuurs, plus nog 25 in Johannesburg. Oor die algemeen het die studente op die Pretoriase kampus mekaar goed geken.
Anton is reeds ’n senior student toe hy ’n meisie ontmoet wat vorentoe ’n baie groot rol in sy lewe sou speel. Haar naam is Huberte Goote.
Hy kom van dié aanvallige medestudent te hore by ’n vriend, Colijn van Bergen, ’n student in die entomologie wat op die lemoenplaas Zebediela begin werk het voordat hy hom later ook as medikus bekwaam het. Hy vertel Anton van die “oulike meisie” terwyl hulle in sy motor sit en gesels voor die huis van Fritz Steyn, waar Anton daardie tyd ingewoon het. F.S. (Fritz) Steyn, skrywer van die vermaaklike toneelstuk Die wildsboudjie en latere parlementslid, diplomaat en regter, was toe die UP se propagandasekretaris, onder meer belas met die publikasie Universiteitsnuus.
Studentevriendinne vertel Huberte van die Afrikaans-Nasionale Studentebond, waar sy Anton ontmoet. Sy was ’n verteenwoordiger van die eerstejaars in die studenteraad, waarvan hy die voorsitter was. Huberte sou die volgende dekades binnegaan aan die sy van die lang swartkopstudent van wie sy in ’n onderhoud sê: “Anton was skaam, maar hy het charisma gehad. Ek was reeds op die eerste massavergadering al gefassineer deur hom.”
Huberte kom uit ’n Wes-Transvaalse familie, ook een wat swaarkry geken het.
Sy is die dogter van ’n weduwee, Johanna Adina Goote, gebore Bergh. Haar vader, Hubertus Gerardus Goote, ’n onderwyser wat as Nederlandse immigrant
in sy dagboekie op die skip geskryf het hoe hy verlang om in die “land van de helden-Boeren” aan wal te stap, is vyf maande voor haar geboorte in die Groot Griep van 1919 oorlede. Weens die destydse swak telegraafverbindings het haar oupa in Nederland, ’n predikant, verkeerdelik gemeen ’n kleinseun is gebore en hy het gevra dat die nuwe aankomeling met die familienaam Hubertus Gerardus gedoop word.
Dit is so gedoen, en die naam het naderhand allerlei tergery afgegee, onder andere deur ’n goeie familievriend, prins Bernhard van Nederland. Hubert, soos haar naam aanvanklik gespel is, het egter beswaar gemaak dat prins Bernhard haar “Hubertus Gerardus” noem. Hy het toe Huberta voorgestel, maar sy het gesê Huberta is ’n seekoei. Daarop het hulle tot die vroulike Franse vorm, Huberte, ooreengekom, die noemnaam wat sy verkies.
Huberte se moeder is ook gebore nadat háár vader gesterf het. Mev. Johanna Adina Goote was wees van haar sesde jaar toe háár moeder, ’n nooi Riekert met die getroude van Bergh, ook oorlede is. Huberte se oupa Bergh was ’n afstammeling van die Sweedse avonturier Olof Bergh, ’n lid van die Politieke Raad aan die Kaap, wat onder meer bekendheid as die leier van die tog na Namakwaland in 1682-’83 verwerf het. Hy was met Anna de Koning getroud. Huberte se moe-
der het toe grootgeword by háár ouma en oupa, kmdt. P.J. en mev. Lenie Riekert, op die plaas Derdepoort, wat in die annale van die Anglo-Boereoorlog opgeteken sou word. Dit was in daardie omgewing, by Pilanesberg, dat Huberte se moeder haar vader, die Nederlander wat toe hoof van ’n drieman-plaasskool was, ont-
moet het.
Een van Huberte se helderste herinneringe wat sy van kindsbeen met haar saamdra, is die vertelling van die berugte moord op Derdepoort op 25 November 1899, dus enkele weke nadat die oorlog op 11 Oktober uitgebreek het. Haar oupagrootjie, kmdt. Riekert, was die eienaar van die groot plaas Derdepoort langs
die Maricorivier aan die grens tussen Marico-Bosveld en die destydse Betsjoeanaland. ’n Boerenedersetting van sowat dertien huisgesinne op die plaas is aangeval in die eerste aanval waarin die Britse magte gekleurdes gebruik het en Boerevroue en -kinders slagoffers was.1
In later jare wanneer Huberte haar kleinkinders van die oorlogstydse ontberings vertel het, het sy hulle ook gemaan om te onthou van die menslike warmte, van die mense wat haar voorouers gehelp het: “Julle moet altyd ewewigtig wees, want die oorsaak van oorloë is nie mense nie; dit is hebsug. Oorloë gaan
