knik sy kop. Dis presies wat hy bedoel!
“Wel, vanmiddag gaan jy nie weer met jou bootjie op die rivier vaar nie,” sê die onderwyseres en vervolg smaaklik: “Jy gaan hierdie taalreëls leer en ek gaan môre seker maak jy ken dit. Verder moet jy vir straf die volgende oefeninge doen.”
Ou Nukke neem Galpil se potlood en maak in sy Engelse grammatikaboek ’n regmerkie langs een oefening, en toe nog ’n oefening, en toe nóg een!
Die seun kyk geskok na die drie lang oefeninge wat hy moet doen en mompel verslae: “Jislaaik!”
“Het jy iets gesê, Lodewyk?”
“Nee, juffrou,” sê Galpil vinnig. “Nie eintlik gesê nie.” Hy wil tog net nie nóg ’n oefening bykry nie.
Juffrou Necker draai nou na Saartjie wat die hele tyd gedwee gestaan het. Sy probeer half glimlag, maar dit help nie veel nie. Ou Nukke bly haar kwaai aangluur.
“Kan jy die vraag beantwoord?” vra sy.
“Ja, juffrou.”
“Then tell me,” en juffrou Necker slaan oor in Engels, want die les word mos nou weer hervat, “what happens if two nouns are connected by ‘as well as’?”
“Then the verb must agree with the first noun,” sê Saartjie vinnig, want sy het die werk geleer.
“Can you give me an example?”
“A woman, as well as her three children, has been killed,” sê sy glimlaggend. Dit is die voorbeeld wat in die boek is – sy onthou dit nog goed van gisteraand af toe sy geleer het.
“That’s good,” sê Ou Nukke. “Now sit down and don’t you dare try and help anybody else again.”
Saartjie sit vinnig en knik vriendelik. Sy sal dit beslis nie “dare” nie.
Die onderwyseres lyk nog steeds omgekrap. Saartjie besluit sy voel net soos Anna – al sleep hulle haar ook na Ou Nukke toe gaan sy haar nie reguit vir die brief vra nie. Ná hierdie voorval sal dit dom wees. Sy sal maar net stil en soet in die klas sit en vir die res van die dag so ver moontlik uit die juffrou se pad bly.
Die onderwyseres verduidelik nou verder vir die klas wat met die werkwoord in Engels gebeur wanneer twee naamwoorde met “as well as” verbind word.
Almal luister aandagtig. Hulle kan sien hulle moenie vandag met Ou Nukke sukkel nie. Saartjie kyk stip na die stapel boeke voor op die tafel. Anna se boek is tussen hulle en die belangrike brief wat sy vir haar pa moes gepos het, is in Anna se boek.
Ou Nukke praat eenstryk deur. Dit lyk nie vir Saartjie of sy die klas selfs net vir ’n paar oomblikke allen gaan los nie. Sy gaan nie kans kry om gou op te spring en die brief te kry nie.
Toe die klok uiteindelik lui om die einde van die periode aan te kondig, gee meer as een leerder ’n sug van verligting. Die onderwyseres tel die pak boeke op en stap uit.
“Daar gaan my laaste kans,” sê Saartjie moedeloos.
“Gaan jy haar nou vir die brief vra?” wil Anna weet.
“Dink jy ek’s mal?” snou Saartjie haar toe. “Sy sal my kop van my lyf afbyt. Jy kan mos sien in hoe ’n bui is sy.”
“Hoe gaan jy die brief dan kry?” vra Lina wat net agter Saartjie en Anna sit.
“Ek gaan vra om kamer te verlaat,” sê Saartjie ingedagte, “en dan gaan ek personeelkamer toe. Miskien het sy ons boeke daar gaan neersit voor sy na die ander klas toe is.”
Die kinders lag en gesels nou terwyl die klas vir die volgende onderwyser wag.
Net Galpil is doodstil. Hy sit en werk aan die eerste oefening wat hy vir strafwerk gekry het. Hy wil mos vanmiddag weer met sy bootjie op die rivier gaan roei.
“Ek’s besig, pêrre, baie besig,” sê hy net elke keer as een van sy maats met hom wil gesels.
Saartjie werk haar plan mooi uit. Sy weet Ou Nukke is die volgende periode by die matriekklas op die boonste verdieping en sy sal hulle graadagts se boeke mos nie soontoe saamvat nie. Sy weet ook die onderwyseres maak altyd tussen periodes eers ’n draai in die personeelkamer voor sy na die volgende klas toe gaan. Saartjie is seker sy het die boeke nou eers daar gaan neersit.
Toe die meneer wat vir hulle Duits gee inkom, vra Saartjie of sy kamer mag verlaat. Sy knipoog vir Anna en Lina toe sy by die deur uitgaan.
Saartjie stap met die lang gang af. Voor die personeelkamer se deur gaan staan sy stil. Sy kyk eers vinnig regs, dan links en dan weer regs. Daar is niemand te bespeur nie. Dan hou sy haar oor teen die deur. Haar oë is groot en sy luister aandagtig. Sy hoor nie stemme binne nie. Dit lyk nie of een van die personeellede nou ’n vry periode het nie.
Net om doodseker te maak, klop Saartjie sag aan die deur. Niemand antwoord nie. Sy klop weer, dié keer harder. Daar is nog steeds nie antwoord nie.
Saartjie se hart bons. Sy maak die deur oop en glip vinnig in. Die personeelkamer is verlate.
Sy maak die deur agter haar toe en kyk met groot oë rond.
Op ’n lang tafel aan die kant van die vertrek staan ’n hele paar stapels boeke wat die onderwysers nog moet merk.
“Nou net gou speel,” sê Saartjie by haarself en beweeg vinnig na die tafel toe. Sy kyk na die boonste boek op elke stapel, maar kry nie die stapel waarna sy soek nie.
Haar hart klop al hoe harder. As iemand haar nou hier moet vang!
“Dis hy!” sê sy opgewonde toe sy by die heel laaste stapel kom. Dit is haar klas se Engelse opstelboeke!
Saartjie lees die name op die boeke. Sal Anna s’n nou sowaar heel onder wees? Sy is halfpad deur die stapel toe sy skielik voetstappe hoor. Hulle kom personeelkamer toe.
Saartjie kyk verwilderd rond. Dan vat iemand aan die deurknop en sy spring agter ’n afskortinkie teen die muur in. Daar hang twee swart gordyne voor die afskorting. Sy beland tussen ’n klomp jasse en baadjies.
Saartjie leun met haar rug teen die muur. Sy waag dit skaars om asem te haal. Sy hoor die voetstappe naderkom en knyp haar oë styf toe. Sy hoor hoe iemand ’n stoel wegtrek en by ’n tafel gaan sit.
En dan is dit stil, behalwe vir haar hart wat soos hamerslae in haar ore klink.
3
Saartjie die dief (1)
Saartjie leun lank so teen die muur met toegeknypte oë. Sy hoor elke slag net ’n growwe manstem wat sê: “Treurige werk!” en dan word ’n boek hard neergegooi.
Naderhand maak sy haar oë oop. Sy voel nou effens meer gerus. Daar is ’n onderwyser wat merk en as hy net nie hier in die afskortinkie tussen die jasse kom kyk nie behoort sy – vir ’n tydjie altans – veilig te
