dziegiec — lepka, gorzka substancja pochodzenia roslinnego, uzywana jako smar, klej, impregnat, lek przeciw chorobom skory i in.; tu symbol niskiego pochodzenia.
761
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
762
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
763
justycja (z lac.) — sprawiedliwosc.
764
rekompensa (z lac.) — nagroda, zadoscuczynienie.
765
pro publico bono (lac.) — dla wspolnego dobra.
766
traktament (z lac.) — poczestunek.
767
fawor — wyroznienie, przywilej.
768
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
769
malpow — popr. forma D. lm: malp.
770
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
771
Loboda, Fedir (zm. 1666) — dowodca pulku perejaslawskiego w latach 1648–1653, sedzia generalny starszyzny kozackiej, po bitwie pod Konotopem (1659) pojmany przez Rosjan, zmarl w Rosji na zeslaniu.
772
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
773
z chlopy — dzis popr. forma N. lm: z chlopami.
774
pod wiechami — tu: w karczmach.
775
Galata — dzis dzielnica Stambulu, polozona po europejskiej stronie ciesniny Bosfor, dawniej osobne miasto tureckie.
776
rzezaniec (daw.) — eunuch, nadzorca zon w haremie.
777
seraj — palac wladcy muzulmanskiego, mieszczacy harem, czyli mieszkanie zon i naloznic wladcy.
778
bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.
779
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
780
semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.
781
in poculis (lac.) — przy kieliszku.
782
skonwinkowac (z lac.) — przekonac, zjednac.
783
antalek (starop.) — naczynie na miod, butelka.
784
poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
785
rozterkow — dzis popr. forma D. lm: rozterek.
786
Chocim (ukr. Chotyn) — miasto i twierdza nad Dniestrem, wowczas na granicy z podporzadkowana Turkom Moldawia, dzis w pld.-zach. czesci Ukrainy; bitwa pod Chocimiem (1621) — taktyczne zwyciestwo wojsk polsko-litewsko-kozackich nad armia turecka.
787
janczarzy a. janczarowie (z tur.) — piechota turecka.
788
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: Kozak.
789
Konaszewicz-Sahajdaczny, Petro herbu Pobog (1570–1622) — hetman i wybitny wodz kozacki, walczyl po stronie Rzeczypospolitej w wojnie polsko-rosyjskiej 1609–1618, organizowal kozackie wyprawy lupiezcze do Stambulu, dowodzil Kozakami w bitwie pod Chocimiem.
790
Puskaj, bat’ku, z Lachami umiraty (ukr.) — Pozwol, ojcze, z Polakami umierac.
791
Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru, zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
792
z Tatary — dzis popr. forma N. lm: z Tatarami.
793
poczet — orszak, sludzy, towarzyszacy panu w podrozach.
794
slozy (starop.) — lzy.
795
Tasmina, ukr. Tiasmyn — rzeka na srodkowej Ukrainie, prawy doplyw Dniepru.
796
bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.
797
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
798
Vive valeque (lac.) — zyj i badz zdrow.
799
Ne tumany ustawali (ukr.) — nie mgly wstawaly.
800
bajdak (ukr.) — duza rzeczna lodz zaglowo-wioslowa.
801
czajka — wioslowo-zaglowa, pelnomorska lodz kozacka.
802
Kudak (nazwa z tur.) — twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanislawa Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoza”, dzis w granicach miasta Dniepropietrowska.
803
pokup — zbyt.
804
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
805
poroh (ukr.: prog) — naturalna zapora skalna na rzece, uniemozliwiajaca swobodna zegluge; kraina ponizej porohow Dniepru nazywala sie Nizem albo Zaporozem i byla zamieszkana przez spolecznosc Kozakow zaporoskich.
806
Nienasytec — piaty z dziewieciu porohow Dniepru, blisko prawego brzegu znajdowal sie na nim 7-metrowy wodospad.
807
kulon — ptak wedrowny, zyje na stepach i suchych ugorach w poblizu rzek, kiedys licznie wystepujacy w Polsce, dzis bardzo rzadki.
808
oczeret (ukr.) — trzcina; szuwary.
809
Krzemienczug (ukr. Kremenczuk) — miasto i forteca nad brzegiem Dniepru na Poltawszczyznie.
810
wiszni (ukr.: wyszni) — wisnie.
811
trzmielow — dzis popr. forma D. lm: trzmieli.
812
motylow — dzis popr. forma D. lm: motyli.
813
guldynka (starop.) — mysliwska strzelba gwintowana.
814
suhak — ssak kretorogi, spokrewniony z gazelami, dzis zyje tylko w Azji Srodkowej, w XVII w. mozna go bylo spotkac na terenie calej dzisiejszej Ukrainy.
815
Nizowi — Kozacy z Nizu; Niz a. Zaporoze — kraina ponizej porohow Dniepru,
