aarde
1.Van dié geskiedenis kan ons slegs brokke agterhaal:
2.Grootouma Geldenhuys met vier kinders
3.in ’n oop beestrok na die kamp by Merebank,
4.’n paar stuks vee behoue in die walle van die Vaal,
5.Grootoupa te velde wie weet waar.
6.Die rooi huis is gekonfiskeer as hospitaal –
7.gerugte van soldate begrawe onder die leiklipstoep,
8.die erfgenaam naamloos in ’n seepkis iewers in die sand.
9.Ek erf uit ouma Makkie se beroertemond
10.twee bitter woorde: smaad en hoon
11.en die droewe wete van familiegrond
12.vir geslagte tevergeefs bewoon.
WOORDVERKLARINGS
agterhaal: uitvind / Eng.: find out
beestrok: oop treinwa / Eng.: cattle train truck
brokke: stukke / Eng.: pieces
droewe: droewige, hartseer / Eng.: sad
gerug: onsekere of onbevestigde berig / Eng.: rumour
hoon: om iemand te spot / Eng.: scorn, mock
konfiskeer: in beslag neem / Eng.: confiscate, seize
smaad: skandelike belediging / Eng.: insult, scorn
tevergeefs: nutteloos, sonder sukses / Eng.: in vain, for nothing
velde: slagveld / Eng.: battlefield
Pitkos: Die gedig bestaan uit een strofe van twaalf versreëls. Daar is nie deurlopende rym nie, net enkele rymklanke wat verspreid in die eindposisies voorkom. Verskroeide aarde veronderstel dat alle lewe vernietig is en dat die omstandighede eers weer geskik sal moet wees voordat lewe uit die aarde kan voortspruit. Sommige lewe sal totaal vernietig en onvervangbaar wees en dus nooit herstel kan word nie. Die ironie lê daarin dat die spreker saam met haar ouma se bitterheid dié insig geërf het: Om op grond te werk en te woon, maak dit nie noodwendig jou grond nie.
LEERFOKUS
alliterasie
assonansie
ironie
rym
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Voltooi: Die geskiedenis waarna verwys word in versreël 1 is …
2.a.Uit hoeveel sinne bestaan die gedig?
b.Gee kortliks die inhoud van elke sin weer.
3.Verduidelik waarom “brokke” in versreël 1 ’n goeie woordkeuse is.
4.Verduidelik die ouma se bitterheid en waarom sy smaad en hoon ervaar.
5.Skryf die rymwoorde wat wel voorkom neer en lewer kommentaar daarop.
Vir jou joernaal en/of in die klas
Gesels met jou ouers of grootouers oor julle familiegeskiedenis, waar hulle oorspronklik vandaan kom, watter terugslae hulle moes verwerk, watter prestasies hulle behaal het en watter invloed dit op hulle en jou lewe gehad het. Skryf dan ’n artikel daaroor.
Charl J.F. Cilliers
(*25 Januarie 1941)
CILLIERS IS IN KAAPSTAD GEBORE en skryf al sedert hy veertien jaar oud was. Hy ontvang sy skoolopleiding in Engels. Later het hy afgetree as redakteur van Hansard en hom op Yzerfontein gevestig. Sy werk het in verskeie versamelbundels verskyn. Hy is enkelouteur van die volgende bundels: West-falling light (1971), Has winter no wisdom (1979), Collected poems (1960–2008) en die bundel kinderverse Fireflies facing the moon (2008), The journey (2010), A momentary stay (2011) en die twee haikoebundels: Karoo (2012) en Grains of sand (2013).
Pre-lees
Skryf ’n paragraaf oor een van die volgende onderwerpe:
•Ek word nooit moeg vir die wisseling van seisoene nie, want . . .
•Ek wens dit kon net somer/winter/herfs/lente bly, want . . .
“die tak vol bloeisels” in konteks: Vir die spreker is die gewilde opvatting dat die lente ’n seisoen van nuwe lewe en groei is, nie die volle waarheid nie. Hy sien ook iets daarin wat nie nuut is nie, omdat hy hom bewus bly van kontras wat altyd in alles teenwoordig is en hom nie deur een gewaarwording laat oorrompel nie.
Lees
die tak vol bloeisels
1.die tak vol bloeisels
2.se een-tonige skadu
3.teen die lang wit muur
WOORDVERKLARINGS
bloeisels: knoppe waaruit nuwe blomme sal voortkom / Eng.: blossoms
eentonige: sonder afwisseling / Eng.: tedious
Pitkos: Hierdie digsoort het sy oorsprong in Japan maar het ook in die Weste gewild geword. Die genre is uiterlik herkenbaar aan die bou (3 versreëls en 17 lettergrepe) en tema (iets wat met seisoene verband hou). Die tema sowel as die teenstelling in die vers dra by tot die grondpatroon van die tradisionele vorm waarin hierdie gedig voorkom. Die bloeisels en die wit muur verskil direk van mekaar omdat die een kleur bevat en die ander net wit is. Tog vorm dit ’n bevredigende eenheid.
LEERFOKUS
haikoe
tema
uiterlike bou
woordekonomie
Post-lees
Kontekstuele vrae
1.Wat word as eentonig beskou? Skryf net die regte antwoord neer: Die bloeisels. / Die skadu. / Die muur.
2.Kan hierdie gedig op grond van die volgende kenmerke as ’n haikoe beskou word en waarom sê jy so?
a.versreëls
b.lettergrepe
3.Een van die eienskappe van ’n haikoe is dat dit uiteenlopende sake met mekaar in verband bring, dus teenstellings bevat. Noem ten minste drie teenstellings in hierdie gedig.
4.Wat is die tema van hierdie gedig en hoe sluit dit by die haikoe aan?
5.Hoe het hierdie gedig jou indruk van ’n vers bestaande uit net drie reëls beïnvloed?
Vir
