тарқагани номаълум бу махлуқни тўйдириш учун одамлар дастлаб қизиқиш ва эрмакка ким ўзди қилишса, уни тўйдириб бўлмаслигини англагач, ундан аста-секин ўзларини торта бошлашади. Авваллари «бир чўқиб ўн марта атрофга қарайдиган» жонзот бора-бора одамлардан тап тортмай қўяди.
«Кейинроқ Жажман биров чақирмаса ҳам ердан ёриб чиққандек пайдо бўлишни, растага уюлган мева қоқисидан бемалол паққос туширишни одат қилди. Тимдагилар бунга кўникди, сўнг… ўша кезлар, ким эди-я, ҳа-я, анави Сўзамол ёнғоқфурушнинг бобоси – Бобо ёнғоқфуруш Жажманни «Йўқол-е!» – деб қувиб солди. Қопдаги ёнғоқни қарсиллатиб чақаётган Жажман пинагини бузмади, ошиқмай-нетмай қопчиғини тўлдирди-да, «лип» этиб кўздан ғойиб бўлди».
Уни эрмак деб билганлар бу митти юҳонинг иштаҳаси ва қинғирлигидан даҳшатга туша бошлади. Аввал фақат мева-чевага қаноат қиладиган махлуқ кейинроқ пул ўғирлашга, аниқроғи, тортиб олишга одатланди. Охири одамлар «Йўқол-е!» деб қувиб солишдан, уни «ур калтак» қилишгача бориб етишди. «Манаши сичқонбашара билан келишайлик» деган муросасозларнинг кейинги уринишлари ҳам бефойда кетди. Энди «қуш дон чўқиган қўлни» таниб қолган эди. Маълумки, Ўрта Осиё босиб олингандан сўнг турли емишларга ўрганган «Жажманлар» «катта бозор»га танда қўйиб қолишди. Агар иложи бўлсайди, улар ўзбек тупроғини ҳам ташиб кетардилар. Даставвал, мажбурийлик остида «эҳсон» тутган халқ кейинчалик қўрқув остида беихтиёр борини уларга қўш қўллаб тутқаза бошлади.
Ҳикояда мифологиядан жуда ўринли фойдаланилган. Айниқса, Зардушт бобонинг болалик хотиралари мифларнинг янги бир кўринишидир. Зардушт боланинг катта бувиси – Оташ момо эътиқод ва маънавий-ахлоқий қадриятларимиз рамзидир. Жажманлар туфайли биз эътиқоддан, юксак қадриятлардан айрилдик. Оқибатда дунёнинг ишлари олиш ва сотишдан иборат деб билганларга қолди. Ожизлар Зардушт бобо айтганидек, оловга, яъни юксак эътиқодга муҳтож бўлиб қолишди. Чунки одамларга эътиқод руҳий куч, осойишталик ва сокинлик бағишлайди. Эътиқод бу – имон, одамнинг софлиги, ҳалоллиги ва яримта майизни бировга тута билиши, яъни инсонлигидир. Оташ момо девлар ҳовучида кетди. Уни олиб қолишга миллатнинг зардуштлари оз эди ва уларни чинор танасидек йўғон билаклар итариб ташлади. Халқимизда ўғил боланинг туши ўнг келади, деган нақл бор. Бу қанчалик тўғри билмаймиз, лекин Зардушт бола тушининг ўнг келиши бу гапларда маълум ҳақиқат борлигини тасдиқлайди. Худди шу миф, яъни Оташ момонинг девлар юртимизга танда қўйиши ҳақидаги башорати (яна қанақа денг, мовий кўзли девлар!) ва худди шу девлар Оташ момони ҳовучида олиб кетиши бугунги воқелигимизни тўлақонли бадиийлаштиришга ёрдам берган. Бу фикрни Аҳриман ва Аҳурамазда ўртасидаги кураш мифологиясига нисбатан ҳам айтишимиз мумкин.
Асарнинг яна бир қатламида башариятнинг таназзулга юз тутишининг сабаблари нимада экани очиб берилган. Машҳур чех ёзувчиси Карел Чапекнинг «Саламандрлар билан жанг» («Война с саламандрами») романида
