табиати ўзгарувчандир”.
“Мувозанат бузилган жойда жаҳолатнинг қора қуёши ёниб, фикр оламини зулматга чулғайди, қонга булғайди. Муборак уйғунлик йўлида жафо чекканларнинг карвонбошилари шоирлардир, эҳтимол”.
“Шеърият чексизликдир, аммо шеъриятнинг осмонига боқиб, чексизликнинг ҳам чеки бор, деб ўйлайсиз”.
“Шеърият инсоннинг илкин нафасидир, поёнсиз нафаснинг моддийликка айланишидир, балки”.
Ёшлик йилларим саёз шеърларни ўқиб қолганимда “Наҳотки Ғафур Ғулом ёки Шайхзода бу шеърларни ўқимайди, бунақа чала шоирларнинг йўлини тўсмайди? Наҳотки, Чўлпон, Усмон Носирларнинг боғи гуллаб турган табаррук масканга бунақалар лой оёғи билан кириб келаверади?” деб ўйлардим. Кейин-кейин тушунадиган бўлдим. Улуғ шоирлар атрофида икки тур шогирдлар жам бўлар экан. Бирлари устозга руҳан яқин шогирдлар. Улар устоз суҳбатига чанқоқ бўлади, устоз асарларини тинмай ўқиб маҳорати сирларини ўрганади. Ҳар тонг устоз ҳузурига келиб қўл қовуштириб турмайди, аксинча уни ҳуда-беҳуда безовта қилмайди. Ҳар бир сатр қоғозга кўчган онда “Устоз буни қандай баҳолар эканлар?” деган масъулият уларни қийнаб туради. Нозим Ҳикматнинг: “Сен ёнмасанг, мен ёнмасам, биз ёнмасак, қачон чиқар зулматликлар ёруғликларга!..” ҳайқириғи томоқдан эмас, қалбдан отилиб чиқади. Иккинчи тоифа шогирдларнинг мучали “хира пашша” бўлади. “Бахтли замон келди, ўйнанг ёр, ўйнанг”дан нарига ўтмайди. Қобилиятдан Худо қисиб қўйганини англамай, устоз атрофида гирдикапалак бўлаверади. У устоздан маҳорат сирини ўрганмайди, балки шеърларни нашр эттиришда устоздан фойдаланади. Устоз уни ҳатто ҳайдайди, лекин у сурбетларча қўл қовуштириб тураверади. Ғафур Ғуломнинг атрофида шунақалардан анча бор экан. Биттасининг сурбетлиги жонига тегиб, ҳайдабди. Шоирда ижод қобилиятидан кўра тадбиркорлик истеъдоди устун экан. Устозга яқинлашиш йўлини осон топибди. Ғафур Ғулом Бешёғочдаги уйни қураётган дамларида пишиқ ғишт камчиллиги сезилганини аниқлаб, кундузи икки машина ғиштни туширтириб қўйибди, хизматдан қайтган Ғафур Ғуломга пешвоз чиқиб, қўл қовуштирганича “Устоз, яна қанақа хизматлар бор?” деган экан.
Рауф Парфи, Абдулла Орипов каби ижодкорлар ҳали талаба эканликларидаёқ ҳақиқий шоир даражасига етиб бўлган эдилар. Мен баъзан ажабланаман: узоқ қишлоқда туғилиб-ўсган, адабиёт тўгаракларидан, устозлардан узоқда вояга етган бола қандай қилиб бу даражага ета олди экан? Дастлабки ёзган шеърларини адабиёт ўқитувчисига кўрсатиб маслаҳат олишгандир. Дорилфунунда шоирликни ўргатишмайди. Бу саволга битта жавоб бор: Аллоҳ суйган бандаларига шундай иқтидор беради. Аллоҳ суйган бандаларни нечун биз севмайлик?
Бугунги ёшларимиз бу улуғ шоир ижодини яхши билмасликлариэҳтимоли мавжуд. Шу сабабли у кишининг қалбидаги гаплар билан таништиришга эҳтиёж сездим. Бу фикрларнинг аллақанчасини суҳбатларимиз даврида эшитганман, баъзиларини дафтарларида, айримларини китобларида ўқиганман.
“Шарқ юлдузи”да ишлаган пайтимда хонамга Зоҳир Аълам билан
