сваім талентам і найперш, вядома, сваімі дзецьмі. На душы ў нас ад гэтага лёгка і хораша, хораша і лёгка!..
Уявілі? А цяпер азірнемся на пражытае. Мы былі на сваёй зямлі гаспадарамі? Дудкі! Прыязджаў з цэнтра чыноўнік і тыцкаў пальцам: «Вось тут будзем размяшчаць нашы вытворчыя сілы, тут пачынайце будаваць хімічны завод. Пляваць, што гэта ў вас бабровы ці які там яшчэ прыродны запаведнік – будуйце! Спецыялістаў прышлем. Дырэчы, іх жонак уладкуйце на працу ў школу ці ў ДК, дзеля чаго і школу і ДК перавядзіце на «русский язык», бо яны вашага, тутэйшага балакання не вучылі».
Дык чаго ж здзіўляцца, чым кончылася тое, што пачалося з мовы?..
Ля-лё трэба нам, ля-лё!
Пабыў на Канферэнцыі па правапісу. Цяжкае ўражанне. Чаго хочуць рэфарматары? Ды ў іх той самы рэвалюцыянізм, што быў у бальшавікоў. Усё рашуча перайначым, пераробім, пераменім! Да асноў! Пачнем зноў з нуля! Значыць – рэвалюцыя ў культуры? У 1926-м на Канферэнцыі падыходзілі куды больш асцярожна, куды больш ўдумліва і абачліва.
Разумна выступіў мовазнаўца І. І. Крамко. «Ім не хапае культуры. Дзейнічаюць на ўзроўні эмоцый. Па сутнасці, хочуць разваліць правапіс. І гэтым нанесці смяротны ўдар па мове. Як няма мовы – няма народа».
Ля-лё трэба ўвесці, ля-лё! (Філялёгія, кіляграм і г. д.) Так лепш, крычаць. Для каго – лепш? Для мовы? На якіх аб’ектыўных падставах? Што – у жывой мове пануюць гэтыя ля-лё-лю? Ці хоць ёсць тэндэнцыя, якую пацвярджае жывая мова? Вы можаце гэта даказаць? Чыста валявы падыход. Мы так хочам, мы лічым, што так лепш.
Пры гэтым – манаполія на нацыянальны беларускі патрыятызм; як раней – на савецкі.
Койвіста і мова
У Маскву, на сустрэчу з кіраўніцтвам Расіі, прыязджаў прэзідэнт Фінляндыі Койвіста. Вельмі інтэлігентны і з выгляду і ў манерах абыходжання пан. Аж не верыцца, што гэта яго бачыў я нядаўна на тэлеэкране – у сялянскай вопратцы, на трактарку, на ўласнай сядзібе… На сустрэчы, у самым пачатку гутаркі, Койвіста пачаў гаварыць пра ролю фінскай мовы ў станаўленні фінляндскай дзяржаўнасці – і амаль палавіну прамовы прысвяціў гэтаму. А яшчэ падкрэсліў: наша самабытнасць, наша ідэнтычнасць настолькі моцная, што нам не страшная эканамічная інтэграцыя з Еўропай, нашай духоўнай самастойнасці нішто не пагражае.
Слухаў я Койвісту – і цямнеў ад горычы. Маленькая Фінляндыя – і вось, калі ласка! Прэзідэнт на ўвесь свет выказвае пачуццё гонару і радасці за мову сваёй зямлі, за самабытнасць фінскай культуры, за гарантаваную самастойнасць дзяржавы.
А мы? А мы – беларусы? Як мы пачуваемся ў свеце? Як мы сцвярджаем сваю мову і культуру? Не толькі ў свеце, а і дома, дома! У сваёй роднай хаце! О, дарагія мае браткі і сястрыцы!
Асатанелы беларусафоб з Віцебска
Хто такія фашысты? Нацыянал-сацыялісты. Расісты. Ашалелыя ненавіснікі нацыянальнага адраджэння народаў, якія стагоддзямі прыгняталіся, – прычым, на сваёй роднай зямлі. Гэта – паталагічна хворыя
